Кога си тинејџер, стануваш посвесен за тоа што мислат другите. Имаш впечаток дека постои само едно „правилно“ нешто што треба да се носи како облека за да се биде популарен, како секогаш да постои правило за тоа што треба да се каже во одреден момент или што треба да се направи во одредена ситуација. Како да има правила, односно работи што не треба да ги правите, работи што би можеле да ве засрамат или некако да ви го нарушат угледот, па „губите поени“ кај вашите пријатели.

Овој вид размислување може да доведе до социјална анксиозност.
Идејата дека другите луѓе можеби обрнуваат посебно внимание на она што го прават, предизвикува анксиозност кај голем број деца и адолесценти. Некои деца се толку вознемирени што развиваат нешто што се нарекува социјално анксиозно растројство, кое се дијагностицира кога се грижат толку многу за тоа како изгледаат во очите на другите кога прават одредени работи. Потоа тие генерално престануваат да ги прават работите што треба (и сакаат) од страв да не се засрамат.

Повеќето млади луѓе со ова нарушување почнуваат да го забележуваат овој вид анксиозност кога се на возраст помеѓу 8 и 15 години. Децата обично се во можност да го кријат социјалното анксиозно нарушување некое време. Нивните родители и наставници можеби не забележуваат дека нешто не е во ред, особено затоа што децата честопати се срамат да признаат колку се загрижени за работи што не ги вознемируваат другите луѓе.

Еве објаснување за тоа како изгледа тоа.

– Се плашите како ќе ве гледаат луѓето. Не станува збор само за тоа како одговарате на час или држите јавен говор, едноставно се плашите што некој ќе мисли за вас, што ќе каже и како некој ќе реагира на вас.

–Дури и малите интеракции, како што се одговарање на прашање на час или јадење ужина со пријателите на одмор, можат да изгледаат застрашувачки. Ова е така затоа што се плашите дека случајно би можеле да направите нешто срамно или навредливо, а потоа некој ќе ве осуди, ќе ви се потсмева, па дури и ќе ве отфрли поради тоа.

Повеќето родители прават грешка мислејќи дека нивното дете е само срамежливо. Не, не е така. Срамежливите деца се приспособуваат со текот на времето и постепено се зближуваат со нови луѓе. Децата со социјална анксиозност не го прават ова. Срамежливоста може да го спречи детето да прави одредени работи, но нема да го направи нефункционално во училиште, меѓу пријателите, во спортот или во други социјални ситуации. Од друга страна, социјалната анксиозност ќе го стори тоа.

Ситуациите што предизвикуваат анксиозност можат многу да варираат во зависност од личноста. Некои деца со социјална анксиозност најчесто се плашат да настапуваат пред луѓе, додека други се вознемирени во многу ситуации – при разговор со продавач, бараат каква било помош, јадат или пијат пред други.

Еве неколку примери за тоа како би можела да изгледа социјалната анксиозност:

–Влегувате во училница (или во локално кафуле) и ги гледате вашите пријатели како шепотат и се смеат. Се плашите дека ќе ви се смеат. Дури и кога ќе прашате дали ви се смеат, а тие ќе кажат не, вие продолжувате да се грижите повеќе од вообичаено.

–Сакате тимски спорт или одите во сала и би сакале да пробате да се занимавате со тоа, но не го правите тоа затоа што се плашите дека сите ќе ве гледаат.

–Сакате да му поставите прашање на наставникот, но не можете затоа што се плашите дека ќе звучите глупаво.

–Се плашите да читате наглас затоа што може да кажете нешто погрешно. Или немате поим како би звучело, па се плашите воопшто да читате.

Што чувствувате вие, а што гледаат другите?

Ако имате социјална анксиозност, веројатно мислите дека е очигледно за сите, дека секој може да види колку се плашите. Всушност, појавувањето на вознемиреноста е уште една работа од која се плашат децата со социјална анксиозност. Но, другите можеби нема да го препознаат тоа. Ова е така затоа што многу симптоми на анксиозност се случуваат под површината. Може да имате панични мисли и да почувствувате некои од физичките симптоми на анксиозност – како забрзано чукање на срцето или вознемирен стомак – но, другите веројатно нема да го сфатат тоа. Може да се забележат повидливи знаци како што е црвенило на лицето, но дури и црвенилото е обично нешто на кое другите деца и луѓе не обрнуваат поголемо внимание кога им се случува.

Бидејќи децата со социјално анксиозно растројство се плашат да направат нешто што е „срамно“, тие можат да бидат експерти во криењето на нивните вистински чувства. Кај другите деца, нивната анксиозност може да предизвика да изгледаат лути или агресивни. На пример, ако поставите прашање за сочувство или кажете нешто што го засрамува детето, детето честопати ќе се „одбрани“ од тој срам со агресија.

Зошто избегнувањето на анксиозноста не функционира?

Едно од нештата што ги правите кога сте вознемирени е да ги избегнувате работите што ве загрижуваат – наоѓате изговори и барате да останете дома за да избегнете училиште. Прескокнувате забави или други социјални настани. Иако ова може да ве смири и утеши на краток рок, верувајте ни, криењето од вашата анксиозност само ја влошува ситуацијата. Освен тоа, сепак ќе мора да научите како да ги правите сите оние работи што помагаат во одреден момент и ќе мора да вежбате.

Друга опасна работа во врска со избегнувањето на вашите стравови е тоа што тоа може да стане навика, а другите нема да разберат зошто се повлекувате и избегнувате дружење со нив. Сето ова може да ве натера да се чувствувате уште поосамени.

Еве еден пример за тоа колку опасно може да биде избегнувањето за вас:

Толку сте загрижени за одржување презентација на училиште што сте решиле да бегате од час, затоа што повеќе би сакале да добиете пониска оценка отколку да одржите говор и да презентирате пред други. Ако го направите ова, наставникот ќе мисли дека не ви е гајле за оценките и дека правите само минимум, за да добиете преодна оценка. Иако вистината е спротивна, многу ви е грижа за училиштето, но сте блокирани од идејата да презентирате и зборувате пред класот.

Зошто е важна помошта?

Социјалната анксиозност може да ве спречи да ги правите работите што сакате да ги правите и да ве оддалечи од луѓе со кои би сакале да бидете пријатели. Исто така, може да ја зголеми веројатноста дека ќе станете депресивна личност. Барањето помош може да биде тешко, но е навистина важно.

Да бидеш храбар и да му кажеш на некого како се чувствуваш може да изгледа застрашувачки, но ако можеш да ја надминеш таа пречка, некој ќе сака да те сослуша.

Автор: Мирјана Марковиќ/психолог

Извор