Инфективната мононуклеоза е една од болестите што предизвикува големо внимание, но понекогаш и паничен страв кај родителите.

Кој е предизвикувачот и како се пренесува?

Предизвикувачкиот агенс на мононуклеоза е вирус од групата на вируси на херпес (Епштајн-Бар вирусот или, накратко, ЕБВ). Потребен е „близок“ контакт за вирусот да помине од болно на здраво дете. Понекогаш оваа болест се нарекува „болест на бакнежот“, имајќи предвид дека за детето да се зарази, неопходни се голем број вируси. Бидејќи децата често се во близок контакт во колективот, вирусот е релативно лесен за пренос. Вирусот првично се наоѓа во мукозната мембрана на горниот респираторен тракт, каде што се размножува. Потоа се шири на локалните лимфни јазли, а подоцна и низ телото – преку крвта.

Колку трае периодот на инкубација?

Инкубацијата, односно времето од влегувањето на вирусот во телото до првите симптоми на инфекција, трае од 30 до 50 дена. Затоа е тешко да се следи почетокот на синџирот на инфекција, бидејќи детето кое е извор на инфекцијата може да биде многу здраво пред да се појават симптомите на болеста кај други, заразени деца. Со оглед на фактот дека е потребна поголема количина вирус за ширење на инфекцијата, нема големи епидемии на инфективна мононуклеоза.

Како се манифестира болеста?

Постои мало клиничко правило за мононуклеозата: колку е помало детето, толку помалку се изразени симптомите и знаците на болеста.

Во првите години од животот инфективната мононуклеоза се манифестира како обична инфекција на горниот респираторен тракт: течење на носот, црвено грло понекогаш со белузлави наслаги, заедно со зголемени вратни лимфни јазли. Често болеста трае неколку дена и поминува без родителите воопшто да знаат дека детето има инфективна мононуклеоза.

Кај постарите деца клиничката слика на оваа болест е потешка. Мононуклеозата обично започнува со некарактеристични симптоми: слабост, главоболка, гадење, а по неколку дена висока телесна температура, болки во грлото, зголемени крајници – кои се обложени со белузлави наслаги. На вратот најчесто се забележуваат зголемени лимфни јазли, кои често се болни.

Педијатарот внимателно ќе го прегледа стомакот на детето бидејќи секое второ дете со инфективна мононуклеоза има зголемена слезина, а 10-20 отсто од децата имаат зголемен црн дроб.

Како се дијагностицира инфективната мононуклеоза?

„Основното сомневање“ за инфективна мононуклеоза произлегува од карактеристичниот тек на болеста, односно од симптомите и знаците. Конечната дијагноза се поставува по крвната слика и одредени биохемиски тестови. За сето тоа не се потребни повеќе од неколку дена. Во крвната слика има клетки кои се доста карактеристични, а кога се зема „крв од вена“, дијагнозата се потврдува со наоѓање „траги“ од вирусот кој предизвикува мононуклеоза во крвта.

Колку долго трае болеста?

Времетраењето на оваа болест е индивидуално, од неколку недели до еден месец. Тоа зависи од имунолошката способност на детскиот организам, но и од возраста на детето. Инфективната мононуклеоза која трае подолго од четири недели е ретка – обично болеста тогаш се искомплицирала.

Какви компликации може да се појават?

Вирусот кој предизвикува инфективна мононуклеоза циркулира низ телото, а особено сака да „напаѓа“ во лимфното ткиво, кое се наоѓа во речиси секој дел од телото на детето. Речиси секогаш постои благ облик на „воспаление“ на ткивото на црниот дроб, кое е придружено со зголемување на ензимите кои се наоѓаат во клетките на црниот дроб. Ова, всушност, не е компликација, туку дел од болеста. Вистинскиот хепатит е (за среќа) многу редок.

Исклучително ретко вирусот може да го нападне срцето, а тогаш се јавува миокардитис. Тогаш детето наеднаш станува слабо, изгледа многу болно, па треба итно да се оди на лекар. Ова се случува навистина ретко, а компликациите на нервниот систем, за среќа, се уште поретки.

Како се лекува?

Не постои вистински лек кој ќе го елиминира вирусот кој е причина за болеста.

Затоа се презема таканаречената симптоматска терапија: се работи на спуштање на температурата, детето мора да мирува така што нема излегување или шетање и потребна е „лесна“ храна со многу течност.

Ретко е потребно детето да лежи во болница. Но, тоа е неопходно во случај на тешки форми на болеста (за среќа, тие се исклучително ретки), кога детето не може нормално да јаде и да пие, ниту да зема лекови за намалување на температурата, или ако општата состојба на детето е исклучително тешка.

Дали се потребни антибиотици?

Со оглед на тоа што инфективната мононуклеоза е вирусна болест, не се лекува со антибиотици. Сепак, антибиотиците често се даваат, што, се разбира, е погрешно. Вообичаено, висока температура и наслаги на крајниците се третираат како ангина, па се започнува со антибиотици. По правило се дава еден од вообичаените пеницилински антибиотици за орална администрација (ампицилин, амоксицилин…). Интересно е што над 80 отсто од децата со инфективна мононуклеоза добиваат исип на кожата откако им се даваат полусинтетички пеницилински препарати (а најмногу се користат во педијатријата – ампицилин и амоксицилин). Тоа не е алергиска реакција на пеницилинските антибиотици, туку една од карактеристиките на болеста. Ова е уште една добра причина да не се започне со антибиотска терапија. Бидејќи најголемиот број деца што го добиваат овој исип имаат и мононуклеоза, добиваат дијагноза на пеницилински антибиотици.

Доколку лекарот се посомнева дека некои од бактериите во грлото можеби „се заразиле“ со вирусно заболување (што се случува со мононуклеоза), ќе препорача земање брис од грлото, што ќе покаже дали детето има поврзана бактериска инфекција. Доколку се открие некоја бактерија, таа се третира со „обични“ пеницилински препарати за орална употреба кои не предизвикуваат исип кај деца со инфективна мононуклеоза.

Кога детето може да се врати на нормални физички активности?

Токму тука се „кршат копјата“ меѓу педијатрите кои се занимаваат со овој проблем, но повеќето веруваат дека барем четири до шест недели по целосното заздравување се доволни за детето да се врати на секојдневните физички активности. Ова важи за некомплицирана инфективна мононуклеоза.

Доколку децата активно се занимаваат со спорт (натпреварувачки спортови), пред да се вратат на теренот, неопходен е преглед од педијатар кој се занимава со деца спортисти. Потоа се дава „зелено светло“ за продолжување на тренингот. Се разбира, по пауза од најмалку четири до шест недели.

Повеќето родители слушнале дека инфективната мононуклеоза е „гадна и опасна“ болест. За среќа, кај поголемиот дел од децата поминува по десет до петнаесет дена и не остава никакви последици. Контролата од педијатар е задолжителна, исто како и професионалната потврда дека детето закрепнало и е подготвено да продолжи со нормалните активности.

Автор: д-р Горан Вукомановиќ
Извор