Во мојата практика често се среќавам со многу слични прашања и проблеми на родителите. Еден од нив, кој постојано се повторува, е како нивните деца – кои сега се доволно возрасни – конечно да почнат да преземаат одговорност за домашните работи и да станат понезависни.

Многу родители веќе имаат 15-годишници кои не знаат да си го наместат креветот, не ги мијат садовите, не бараат сами книги, на пример, лектири, туку чекаат сето тоа да го направат нивните родители. Родителите, средовечни луѓе, кои сето тоа го правеле во тие 15 години, сега сакаат малку одмор и време за себе и мислат дека на ред се нивните деца. Но, прашањето е како?

Не постои универзален рецепт

Иако би било идеално да можете да добиете рецепт од стручно лице, по што работите би функционирале без проблем, тоа е речиси невозможно. Тоа „како“ не се вклопува во еден совет и едно апче кое е доволно да се земе еднаш за да се направи промена. Тоа „како“ се гради со текот на годините, многу пред воопшто да се појави проблемот. Ако некогаш сте се обиделе да промените навика која постои со години, веројатно сте забележале дека тоа не е лесно. Ако со години имаме навика да пиеме кафе пред појадок, ќе ни треба малку време да се навикнеме на промената во која прво ќе појадуваме, а потоа ќе пиеме кафе. Не е невозможно, но и сосема нереално е да се очекува дека веднаш ќе усвоиме нова форма по првиот пат.

Навиките се усвојуваат уште од мали нозе

Многу работи правиме од навика: ја заклучуваме вратата кога излегуваме од станот, ги вклучуваме светлата на автомобилот, ја затвораме чешмата откако ќе ги измиеме рацете… Но, навика е и да земеме чинија, да ги измиеме садовите, да го наместиме креветот, да се грижиме за нашите обврски. Навика која се усвојува уште од најмала возраст.

Зошто сите 15-годишници ја немаат таа навика? Одговорот на тоа прашање го даваат родителите кои веќе 15 години прават сѐ за своите деца.

Можам да ги разберам родителите кои и самите имале тешко детство и строги родители и кои сакале да ги ослободат своите деца од обврските, да им дозволат да уживаат како што никогаш не можеле тие. Можам да ги разберам родителите во процес на развод или самохраните родители кои се обидуваат да го намалат стресот на детето и истовремено прават сѐ за да го усреќат. Меѓутоа, ако детето нема обврски со години, ако никогаш не морало да го мести креветот, да ги мие садовите или да позајми книга за читање од библиотека, зошто одеднаш би посакало (или би знаело) да го прави тоа?

Можам со сигурност да кажам дека ниту едно дете нема да се вработи самоиницијативно на постара возраст ако дотогаш не стекнало работни навики и ако дотогаш родителите правеле сѐ за него. Годините сами по себе не значат ништо ако ништо не сме научиле за нив. Со други зборови, самите години не гарантираат дека, на пример, 20-годишник ќе знае да ги мие садовите, а 10-годишник не. Тоа зависи од неговото претходно искуство и од ставот на неговите родители.

Се сеќавам дека посетив една пријателка која ги става садовите во машината со нејзината тригодишна ќерка – гордоста што блескаше на малото лице во тој момент не може да се опише. Една пријателка тогаш ми објасни дека нејзината ќерка сака така да си игра со неа: кога мајка ѝ ја средува куќата, девојчето има своја метла за играчки што ја влече по подот; кога мајката го реди плакарот, малечката помага со радост и гордост.

Дали тригодишно дете го метело подот? Не. Дали истото тоа дете добро ги редело садовите во машината? Не. Дали биле добро наредени маичките во плакарот? Не. Но, тоа не беше поентата. Целта на мајката не беше нејзиното дете да ја заврши работата за неа; целта беше детето преку игра и дружење да стекне работни навики кои не можеме брзо и одеднаш да ги всадиме. Потребен е добар пример од нас, возрасните, и време.

Никогаш не е доцна

Би рекла дека никогаш не е рано (или предоцна) да се справиме со детето и да го научиме сѐ што сакаме да усвои. Иако на помали години ќе ни биде полесно (детето веројатно ќе научи како да го мести креветот со задоволство и гордост и ќе се радува на мали ритуали на чистење, готвење итн.), на постара возраст работите малку се комплицираат. За да го убедиме нашиот адолесцент да стане независен, неопходно е да слушаме што му е важно, какво е неговото темпо. На пример, ако знаеме дека нашето дете е многу мотивирано да се оддалечи од нас еден ден, тогаш можеме да ги претставиме неговите обврски како готвење и средување како нешто во кое еден ден ќе ужива во својот дом. Реченица како: „Па, сигурно нема да одиш кај мајка ти на ручек секој ден – тоа не е кул“, може да го натера да ги преземе работите во свои раце. Потоа, чистењето може да биде забавно ако му дозволиме на нашиот адолесцент да ја засили музиката и да го почувствува ритамот на омилената песна. Се разбира, работите нема да се сменат преку ноќ и нема да ги прифати со ентузијазам – но ништо не се усвојува преку ноќ.

На крајот, би сакала да им порачам на сите родители дека не верувам во грешки – само во повратните информации што ги добиваме од околината. Нека ги искористат своите деца и годините до кои стигнале како повратна информација која ќе им даде одговор на прашањето како да (не) продолжат.

Автор: Кристина Бачкоња, психолог

Извор