Мудрости од Владета Јеротиќ за воспитување на децата
Психијатарот, писател и академик Владета Јеротиќ почина пред одредено време на 95-годишна возраст. Тој беше голем мислител кој многумина го сакаа, а неговата мудрост често се цитира. Роден е на 2 август 1924 година, а починал на 4 септември 2018 година. Во своите дела се занимавал со многу теми, меѓу кои и односот меѓу родителите и децата. Издвоивме дел од неговите размислувања поврзани со родителството и воспитувањето деца.
„До крајот на третата година умот на детето впива како сунѓер. Тогаш мајката и таткото би требало да се сакаат најмногу! И така доаѓа петтата година, а потоа има малку кавга, но првите три до пет години, и заради детето и заради себеси, детето треба да ја види и да ја впива љубовта на таткото и мајката. Ќе остане сценариото, па ќе бара во бракот да го повтори она што го доживеало во првите три до пет години, и добро и лошо!“
„Не знам дали некој маж е способен да сака ако не бил сакан. Или, на друг начин, колку и со која сила сме биле сакани во детството, толку ги сакаме и другите.“
„Дете од три или четири години ги слуша мајка си и татко си како не се расправаат, туку разговараат на некоја тема, па не се согласуваат. Без повишен тон, секој ги изнесува своите аргументи, оставајќи го другиот да каже што има. Тука започнува дијалогот и така детето го учи дијалогот. Иако тоа ништо не разбира (за што зборуваат неговите родители), некогаш ќе успее да ги согледа како не се согласуваат, но сепак дека и мајката и таткото разговараат со аргументи, а не со повишен глас.“
„Многу е важно мајката да е среќна додека го носи детето. Внимавајте, не е исто радосно и весело. Треба да го носи со радост колку што може. Се разбира, таткото е исто така многу важен. И двајцата треба еднакво да сакаат дете. И не е важно само како се храни мајката за време на бременоста, многу е важно и како се чувствува бидејќи таа му ги пренесува своите чувства на плодот. Знаете како, кога мајката е лута, детето се потпира на крајот од плацентата, а кога е среќна, детето се искачува кон срцето. Тоа било снимено од научници како процес“.
Не треба веднаш да го карате детето, да му велите: „Што ќе биде од тебе“, „повторно не ти оди“. Децата треба да бидат пофалени кога прават нешто добро бидејќи и ако рано станат горди, може да се поправат. Зависта е почеста кај семејствата со повеќе деца. Кога има две деца, родителите треба да бидат внимателни бидејќи зависта се јавува природно, а децата често мислат дека таткото и мајката го претпочитаат братот или сестрата.
„Во досегашното патријархално воспитување на Србите, детето е воспитано во крајности: или е воспитано со прекумерна сериозност или со прекумерна нежност (особено во последните децении), која треба да се разликува од љубовта. Сепак, треба да се каже дека не е препорачливо да се потенцира т.н. клучна улога на родителите во воспитувањето на децата, а пред сѐ во првите неколку години од животот на детето, бидејќи генетиката и промените во надворешните лоши околности во однос на подоцнежните, поповолни околности може да придонесат за корекција на негативните особини во однесувањето на детето“.
„Можеме да бараме послушност од другите само ако и самите сме послушни. Достоевски, исто така, ги предупредил родителите да не ги ограничуваат своите деца, туку прво да го исполнат Христовиот завет за послушност и дури потоа да си дозволат да го бараат тоа од своите деца.“
„Она што ќе одлучи дека детето се развива погрешно е недостигот на топлина, сигурност и авторитет кај самите родители. Затоа што ако детето е навистина беспомошно на почетокот, од тоа може да го добие првиот неопходен импулс кон сигурност и грижа, отколку од родителите. Тоа нема друг критериум за сопствената вредност освен признанието што го добива од неговата непосредна околина“.
„Ако мајката со љубовта кон детето изразена со доење, грижа и приврзаност (не прекумерна грижа, бидејќи таа грижа е знак на невротичен страв кај мајката) – на оваа мајчинска љубов наскоро ќе и се придружи и таткото – остане доследна во искажувањето на вистинските чувства кон детето (останувајќи постојано приврзани во љубовта), тогаш се создадени поволни услови вербата на детето во животот да остане трајна во него“.
„Она што е убаво, фасцинантно, божествено кај децата е нивната доверба – она што Ериксон го нарекува преддоверба со која секое дете доаѓа на свет, брзото простување навреди, восхит, чудење. Тоа се елементи кои вреди да се чуваат цел живот.“
„Во Европа денес мажите и жените се активно вклучени во чувањето деца уште од раѓање и поделбите се речиси маргинализирани. Секоја казна и награда на децата е уцена. Првото правило на антипедагогијата е – почитувајте го детето и учете од него, секако дека ги сакате своите деца“.
„Ако детето е немирно, пуштете го, често се работи за интелигентно суштество. А родителите во незнаење мирното и послушно дете го нарекуваат – доброто мое дете – а тоа всушност е исплашено и несигурно. Секако, се раѓаат некои добри деца кои едноставно се такви, иако се снаодливи и паметни. Голема грешка е да се истепа тоа немирно, а најчесто интелигентно дете. И самата таа интелигенција не му дозволува лесно да се помири со сѐ што ќе му се каже“.
„Многу благите граници дозволуваат интензивно надворешно влијание, но таквото прифаќање на промените може да го загрози специфичниот семеен идентитет. Ваквите семејства се карактеризираат со незаинтересираност и меѓусебно исклучување на членовите. Родителите не се заинтересирани за растот и развојот на децата. Децата имаат премногу слобода и не прават разлика помеѓу добри и лоши постапки. Емоционалните односи се ладни и детето не се чувствува сакано, заштитено и безбедно“.
„Семејните правила се важна работа и ја одредуваат функционалноста на семејството. Семејните правила се потребни бидејќи тие го штитат семејството и обезбедуваат сигурност и предвидливост, што е особено важно за најмладите членови. Тие ја одредуваат организацијата на животот, начинот на функционирање на семејството, системот на вредности и верувања. Меѓутоа, проблемот настанува кога за овие правила недоволно или ретко се зборува бидејќи најчесто се имплицирани, но на тој начин стануваат нејасни. Недоволно јасните правила обликуваат хаотични семејни односи и крутите правила (кои не се намалуваат) придонесуваат за комплицирани семејни односи. Во функционалните семејства, правилата отворено се соопштуваат. Тие се јасни и подложни на промена според потребите на членовите на семејството“.
