Хидроцефалус е проширување на мозочните комори или шуплини со вишок цереброспинална течност. Хидроцефалусот е збир на состојби кои се карактеризираат со зголемена количина на цереброспинална течност. Терминот хидроцефалус доаѓа од грчките зборови хидро што значи „вода“ и цефалус што значи глава, така што кај нашиот народ понекогаш се нарекува и „водена глава“.
Хидроцефалусот подразбира состојби кои се карактеризираат со зголемено количество на цереброспиналната течност, на сметка на масата на мозокот, која го проширила вентрикуларниот систем, а понекогаш и субарахноидалните простори. Најчесто се јавува кај доенчиња и деца, со зачестеност од околу 1 на 500 живородени деца, иако може да се јави и кај возрасни, најчесто поради тумори на мозокот, по траума на главата, менингитис…
Човечкиот мозок е составен од големиот мозок, мозочното стебло и малиот мозок.
Мозочното ткиво крие систем на „шуплини“, односно мозочни комори. Ги има четири и меѓусебно се поврзани со систем на канали и отвори. Мозочните комори се местата каде што се формира најголемиот дел од цереброспиналната течност, која потоа циркулира низ споменатите канали и отвори од најголемите, т.н. странични комори, во големиот мозок, преку третата и четвртата комора, а потоа ја „напушта“ внатрешноста на мозочното ткиво и „излегува“ во просторот помеѓу површината на мозокот и неговата обвивка. Овој простор се нарекува субарахноидален простор, се протега околу мозокот и ‘рбетниот мозок и е исполнет со цереброспинална течност. Благодарение на цереброспиналната течност, мозокот „плови“ во черепната празнина.
Формирањето и ресорпцијата на цереброспиналната течност се процеси кои вообичаено се во динамична рамнотежа, со што се одржува вкупната количина на релативно константно ниво. Зголемувањето на количината на цереброспиналната течност најчесто се должи на нарушена циркулација и апсорпција, а многу поретко поради зголемено производство на цереброспинална течност. Крајниот резултат е зголемување на волуменот на течноста во затворената кранијална празнина, што може да доведе до оштетување на мозочното ткиво поради директен притисок на преплавените мозочни шуплини, како и поради нарушена и несоодветна циркулација.
Во зависност од тоа дали основното нарушување е циркулацијата или апсорпцијата на цереброспиналната течност, хидроцефалусот е поделен на два основни типа:
Опструктивен или некомуникативен – кај овој тип постои опструкција на протокот на цереброспиналната течност низ коморите на мозокот. Може да настане поради стеснување на каналот што ги поврзува третата и четвртата комора, како дел од некои наследни болести и вродени анатомски аномалии (малформации на Арнолд Киари, Денди Вокер синдром итн.), како резултат на менингитис кај новороденчиња, крвавење во коморите, се јавува кај предвремено родени бебиња), по некои инфекции во бременоста…
Неопструктивен или комуникативен – се јавува поради несоодветна апсорпција на цереброспиналната течност. Причината е крвавење во коморите и субарахноидалниот простор кај предвремено родените бебиња, бактериски менингитис (туберкулозен или пневмококен), некои инфекции во бременоста…
Клиничката слика на хидроцефалус зависи од возраста на детето, причината што довела до нарушувањето, како и од времетраењето и стапката на зголемување на кранијалниот притисок. Најголем дијагностички проблем е откривањето на причината за хидроцефалусот. Потребен е мултидисциплинарен пристап, односно соработка на лекари специјалисти од различни области: невропедијатри, офталмолози, неврохирурзи и сл., како и примена на софистицирани медицински дијагностички алатки. За жал, и покрај сите напори, причината често останува непозната.
Во случај на опструктивен хидроцефалус, во повеќето случаи е неопходно да се инсталира т.н. шант – силиконски „цевки“ со вграден „вентил“, од кои едниот крај се става во латералната комора, а другиот најчесто во абдоминалната празнина (тогаш зборуваме за вентрикулоперитонеален шант) со цел да се отстрани вишокот течност и на тој начин да се спречи зголемување на притисокот во черепната празнина.
Неопструктивен или комуникациски хидроцефалус обично не бара хируршки третман, туку само редовно клиничко следење (ултразвук, додека тоа е можно со оглед на големата фонтанела, со следење на психомоторна прогресија).
По консултација со вашиот педијатар, се предлага да направите невропедијатриски и ултразвучен преглед на мозокот. Невропедијатарот ќе може да одговори на вашите прашања откако ќе ја прегледа медицинската документација и ќе го прегледа детето.
Автор: д-р Матилда Ковач Шижгориќ, педијатар
912