Д-р Ранко Рајовиќ вели дека мозокот на нашите деца се промени и дека отупува поради овие причини: – Некои деца ги тепаат своите родители. Создаваме генерација на отворени усти без обврски и работни навики.
Мозокот на нашите деца станува поинаков. Веќе долги години наставниците и воспитувачите предупредуваат дека секоја нова генерација што ќе стигне во прво одделение е малку послаба од претходната. Тие се моторички послаби, со послаби општи знаења, посебични се, емпатијата е послаба – вели д-р Рајовиќ.
– Во медицината добиваме одговори што се случува во мозокот на нашите деца, но не бевме подготвени за она што се случи во основното училиште „Владислав Рибникар“, иако веќе се гледаше дека нешто не е во ред со однесувањето на децата со години. Врсничкото насилство е во пораст низ Централна Европа – вели Рајовиќ.
Д-р Рајовиќ смета дека не можеме да ги обвинуваме само интернетот и реалните шоуа, бидејќи сѐ заедно влијае врз однесувањето на детето.
– Прво ќе почнеме со родителите, тие се најодговорни. Родителите се првата средина за детето. Околината е 100 отсто важна за развојот на детето. Порано се зборуваше дека тоа е 50 отсто генетика и 50 отсто животна средина, но тоа не е точно. Генетиката е 100 отсто потенцијал, но развојот на потенцијалот зависи 100 отсто од околината. Прво имаме прекумерна заштита, тоа е социолошка појава. За да ја објаснам реакцијата на родителите, на пример, на мајката, морам да ги објаснам хормоните, бидејќи тие нѐ контролираат нас, па и нашето однесување. Кога мајката раѓа бебе, таа добива огромни количини на хормонот окситоцин, кој е хормон на љубовта. Биологијата го направи тоа така што мајката го штити бебето. Ако бебето плаче, кој оди прв да го види – мама или тато? Па мама. Бебето станува – кој прв скока? Мајката повторно. Окситоцинот ја контролира мајката, па затоа доаѓа прекумерната заштита и тато е тука за да ја неутрализира. Порано мама имаше две, три или десет деца, па тоа не се гледаше.
Грешки за време на растењето
– Прва грешка: розова соба за ќерката, а сина за синовите. Нобеловата награда му е доделена на професорот Визел, кој заклучил дека најголема стимулација за детскиот мозок е контрастот, бебето 30 дена речиси ништо не гледа, затоа давајте контрасти. Друга грешка што обично ја прават мајките е да го притиснат бебето на градите и тоа е најзаштитената положба, за среќа, има татко кој го врти бебето в раце. Да се заштити детето е добро, но прекумерната заштита не е. На овој начин мозокот добива помалку импулси и некои региони се намалуваат, тоа е веќе забележано во невромедицината. Ерих Фром минатиот век пишуваше дека тоа е дел од менталитетот на потрошувачите, а имаме деца кои живеат „со отворена уста“. Најдобри патики, играчки… Детето учи дека го има најдоброто, не знае што значи да чекаш. Ако детето не може да направи нешто, во пубертетот се соочуваме со проблеми: фрустрација, прагот на толеранција е нула… Така го воспитуваме детето.
Тој истакна дека родителите бараат успех од своето дете и затоа детето оди на една, три или пет активности.
– Детето е како мал робот кој прави работи, а мозокот на тоа дете работи поинаку и тоа не може да го издржи. Децата трпат затоа што ги сакаат мама и тато, да не ги разочараат. Детето има специфичен мозок кој работи на тета бранови, што значи дека треба да живее, гледа, проверува и влегува во длабоките области на мозокот. Денес детето добива таблет и компјутер и влегува во непознат свет. Направив седумгодишно истражување со помладите одделенија во основните училишта во Србија, Словенија, Италија и Хрватска. Дури и тогаш 50 отсто од нашите ученици поминуваа четири до пет часа занесени во мобилните телефони. За нив игралиштата и парковите се преместени на телефонот и еве што се случува.
Виртуелен свет
– Да не изгледа како да го обвинувам интернетот, има корисни работи таму, но нашите деца не одат на тие страници. Одат таму каде што има негативна содржина, агресија, а кога одат во тој виртуелен свет, мозокот го обработува. Знаеме дека е измислен, но мозокот реагира на тоа. Ние буквално имаме намалени региони на мозокот. Лимбичкиот систем, кој учествува во реакцијата на она што е добро, а што не е, во контролата на емоциите, кај нашите десетгодишни деца е намален во споредба со постарите генерации и тоа е голем проблем. Мора да ја приспособиме околината, не можеме да дозволиме детето само да ја бара околината. Има многу добри деца, но има екстреми кои никогаш не постоеле – вели д-р Рајовиќ.
Докторот истакнува дека децата во виртуелниот свет убиваат луѓе и им ги откинуваат главите.
– Стануваат деца без емпатија. Мозокот е поставен да прима и да обработува информации. Пред 100 години детето во текот на еден ден добивало две важни информации, дојде баба, или подготвуваме јадење. Или овцата избегала во шумата и ќе ја бараме. Потоа се појави радиото и малку се зголеми количината на информации, па телевизијата… Поголеми линии на информации, поголема драма, а потоа и интернетот. Прво беше на компјутерот, сега е интегриран во телефонот, сега не се десет информации, туку река од информации. Би го забранил телефонот до четврто одделение бидејќи нема корист, само штета. Дури и подолго, но никој не ме слуша – вели тој.
Мозокот се брани така што отупува
– Ми велат дека времињата сега се различни. Но, ние ќе ги изгубиме децата поради тој став. Во реката од информации мозокот отупува. Вистинскиот развој на мозокот е детската игра, тие трчаат и се дружат, тоа е вистинска социјализација – дружење. Интернетот е штетен затоа што на него децата ги гледаат најдобрите патики и јакни и ги принудуваат родителите да им ги купат, а сиромашните родители мораат и стануваат робови на детето – вели д-р Рајовиќ.
Ние имаме емпатија, компјутерот ја нема
Д-р Рајовиќ тврди дека пред 26 години, кога Гари Каспаров загуби од компјутерот, сфативме дека ние луѓето не можеме да бидеме подобри од компјутерот по информации и знаење.
– Затоа мораме да развиеме емпатија и тимска работа, нешто што компјутерот не може да го направи, а дури потоа доаѓа креативноста. Како ќе создадеме здраво општество без дисциплина, работа, ред, љубов и разбирање? За жал, некои деца во пубертет ги тепаат своите родители. Тоа се децата на кои им дадовме сѐ и им овозможивме сѐ. Создаваме генерација на „отворени усти“, без обврски и работни навики. Потрфливме – вели д-р Рајовиќ.
912