Депресијата кај децата и адолесцентите се споменува во седумнаесеттиот век, иако дваесеттиот е обележан со мислењето дека децата не можат да бидат депресивни и затоа оваа болест долго време била запоставена и непризнаена како дијагностичка категорија. Во 70-тите години е заклучено дека депресијата може да се појави во детството и адолесценцијата. Ова нарушување сѐ повеќе се препознава кај младите, а податоците покажуваат дека депресијата е водечка причина за смрт на возраст од 11 до 24 години. Повеќе од 90 проценти од обидите за самоубиство на оваа возраст се директно поврзани со депресивно растројство, односно злоупотреба на психоактивни супстанции.
Како можат родителите да препознаат дека нивното дете е депресивно и кога треба да побараат стручна помош, колку е развиена нивната свест за менталните нарушувања на нивните наследници?
За тоа каква депресија постои и на кои начини се лекува, зборува д-р Милица Пејовиќ-Милованчевиќ, специјалист по детска психијатрија и раководител на Клиниката за деца и млади на Институтот за ментално здравје во Белград.
„Постојат специфики на депресијата кај децата и младите на кои родителите и лекарите мора да обрнат посебно внимание: раздразливост (нервоза), проблеми во социјалните односи на децата со врсниците, родителите, наставниците, тренерите, избегнување игри и други форми на забава, чести главоболки и абдоминална болка, бидејќи соопштувањето дека телото боли е полесно отколку да се каже дека боли душата, жалби дека се глупави и не се популарни (намалена самодоверба) и нагло опаѓање на училишниот успех“.
Бунтовни одбранбени механизми
Депресивен адолесцент никогаш не бара емпатија од околината. Понекогаш покажува летаргија, досада, губење на интересот, опседнатост со изгледот или страв од сериозни болести. За нив е неподносливо да се беспомошни, па затоа многу ретко ги имаат класичните симптоми на депресија: плачење, губење на апетитот или несоница. Како доминантен одбранбен механизам тие го користат таканареченото „дејствување“ (стануваат агресивни, лути…).
Иако клиничката слика на депресијата кај децата и младите е слична како кај возрасните, постојат некои суштински разлики кои може да се сметаат како последица на физичката, емоционалната, когнитивната и социјалната развојна фаза. Така, на пример, наместо изразено чувство на депресија, децата може да имаат поизразена лабилност на расположението, изразена агресивност, ниска толеранција за фрустрација, изливи на гнев од типот на бес (плачење, врескање, удирање), соматска вознемиреност и/или социјално повлекување. Податоците покажуваат дека 40-90 отсто од младите со депресија имаат друго психијатриско нарушување. Најчести дијагнози се анксиозно нарушување во однесувањето, хиперкинетичко нарушување со нарушување на дефицитот на внимание и злоупотреба на психоактивни супстанции.
Внимателно до детската душичка
Меѓу експертите постои мислење дека бројот на самоубиства кај младите е релативно потценет, а една од главните причини е стигматизацијата. Факторите на ризик за ова однесување вклучуваат претходни обиди за самоубиство, депресија, чувство на безнадежност, злоупотреба на супстанции, алкохолизам, сексуална злоупотреба, ментални нарушувања, социјална изолација, самоубиство во семејството или меѓу пријателите, негативни животни околности, проблеми со контрола на гневот, ниска самодоверба, училишна самодоверба, хомосексуалност, проблеми со идентитетот, семејни проблеми, проблеми со учењето и многу други.
Времетраењето на депресивното растројство кај младите трае од еден до два месеца, односно осум месеци кај клиничката популација. И иако повеќето закрепнуваат по првата депресивна епизода, студиите покажуваат дека болеста се влошува во првите две години помеѓу 20 и 60 проценти или до 70 проценти по пет години. Затоа е потребно навреме да се реагира, да се внимава на однесувањето, внимателно да се најде начин да се отвори нежната детска душа или да се побара помош од стручни лица – нагласува д-р Милица Пејовиќ-Милованчевиќ.
Драматични промени
Искуството на Пејовиќ-Милованчевиќ покажува дека родителите најчесто реагираат релативно доцна, особено кога станува збор за младите во раната адолесценција (период од 12 до 15 години), бидејќи невообичаеното однесување најчесто се поврзува со пубертетот и биолошките промени. Тие стануваат свесни дури кога има драматична промена во однесувањето, кога детето многу се откажува на училиште или кога ќе забележат лузни од самоповредување на телото. За жал, многу често личните признанија на детето дека не му е добро, дека ништо не му се допаѓа, дека немаат заеднички јазик со никого во околината, родителите не ги сфаќаат сериозно и едноставно тоа го припишуваат на нивната возраст.
Автор: Желјка Радуловиќ
912