Разбирливо е дека извинувањето како постапка во родителството било непознато во времето кога се сметало дека родителството воспоставува моќ и контрола врз детето. Верувам дека повеќето од денешните родители во своето детство можеле само да сонуваат за ситуација во која нивните родители ќе кажат „извини, згрешив“. Сепак, извинувањето, или каква било форма на корекција на ситуацијата во која ние, родителите, сме згрешиле, е сè почеста појава во денешните образовни методи. Покрај тоа што со извинувањето покажуваме дека сме направиле нешто погрешно за што ни е жал, тоа носи и неколку подлабоки поуки што детето ќе ги усвои.

Дека е во ред да се направи грешка

За децата, нивните родители се непогрешливи, најдобри и совршени. Сигурна сум дека сите во детството мислеле дека нивниот татко е најсилниот од сите татковци или дека нивната мајка ги прави најубавите колачи. Сосема е нормално да се слушнат на игралиште изјавите: „Татко ми е посилен од татко ти“ или „Татко ми може да го победи татко ти.“

Ако никогаш не им се извинуваме на децата, им испраќаме порака дека никогаш не грешиме. Со искрено извинување остануваме поврзани и им ја покажуваме нашата ранливост, а тоа е најбрзиот пат до туѓото срце. Исто така, се извинуваме за да му покажеме на детето со нашиот пример како да се однесува кога нешто ќе згреши.

Дека можеме да направиме нешто што не е во ред, а сепак да бидеме добри луѓе

Имаме причини за извинување во сите сегменти од животот и во сите наши воспоставени односи. Без разлика дали станува збор за партнерски, семеен, деловен или каков било однос. По конфликтот, во устата на сите учесници останува горчлив вкус, па ако ние сме виновни (или барем во голема мера) за таа грда епизода, тоа значи дека имаме моќ да ја разблажиме таа горчина. Со извинувањето автоматски престануваме да бидеме „лошите“ и им покажуваме на децата дека сè уште ги сакаме и дека не сме лоши луѓе поради некаков пропуст. На тој начин ќе научат дека не се апсолутни негативци кога ни прават или кажуваат нешто лошо нам или на нивните врсници.

Дека никој не смее да го прави тоа за кое се извинуваме

Односот со родителите, за децата е однос со остатокот од светот. Како што родителите нѐ третирале како деца, така очекуваме да нѐ третираат и другите луѓе во нашите животи. Ако, на пример, родителот му вика на детето или го засрами, а потоа не се извини или не ја признае својата грешка, детето прифаќа верување што звучи приближно вака: „Во ред е некој да се однесува вака со мене. Ако мајка ми или татко ми ме навредуваат, тогаш веројатно го заслужувам тоа. Така треба да се однесуваат кон мене.“

Дека чувствата и перцепциите на детето се реални

Кога родителот ќе направи нешто погрешно што не го сакал, кај детето секогаш ќе се појавуваат силни и непријатни емоции. Ако се преправаме дека така треба и дека е во ред да му се вика или да се удри дете, неговите емоции ќе останат втемелени во него. Во најдобар случај, детето ќе се чувствува чудно затоа што никогаш не прави ништо намерно, туку дава сѐ од себе во секое време. Секогаш ќе има некакво викање наменето за него, како гром од ведро небо, и детето ќе го почувствува тоа длабоко во себе. Во такви ситуации детето може дури и да чувствува страв од сопствените родители, а тоа секако не е стимулативна средина за здрав развој. Ако потоа направиме грешка и му се извиниме на детето, ги потврдуваме неговите чувства и му даваме до знаење дека неговата перцепција за реалноста е исто толку реална и вистинита како и нашата. Она што родителот не му го пресликува на детето останува непрепознаено и на тој начин се создава длабок јаз помеѓу вистинското „јас“ што родителот го прифатил. На некој начин, можеме, барем делумно, да го спасиме детето од траума бидејќи со извинување даваме дозвола да ги обработиме неговите емоции. Емоционалните промени што се случуваат кај детето кои не се потврдени од родителот остануваат во потсвест и детето нема да знае дека тие промени се случиле кај него. Со извинувањето му кажуваме дека тоа што го чувствува е важно.

Да преземеме одговорност за нашето лошо однесување

Детето секогаш ќе се чувствува виновно додека не му го покажеме спротивното. Бидејќи извинувањето значи преземање одговорност, никогаш не треба да звучи вака: „Извини што викав, но навистина ме изнервира со таа врева што ја правеше.“ „Извини што го кажав тоа пред малку, но понекогаш навистина ми се качуваш на глава.“ „Жал ми е што те удрив, но повеќе ме боли мене отколку што тебе.“

Горенаведените реченици се добар пример за тоа како не треба да звучи извинувањето. Иако го содржат зборот извини или жал ми е, ваквите реченици не покажуваат одговорност, туку напротив, одговорноста за грешката се пренесува на детето. Затоа извинувањето е форма на комуникација во која треба да зборуваме за себе и за нашите постапки, а не да ги обвинуваме другите за нашата реакција. Образованието не е нешто што го знаеме, туку нешто што постојано го учиме. Затоа не можеме, а да не грешиме. Извинувањето е единственото нешто што можеме да го направиме кога веќе сме згрешиле, освен ветувањето дека ќе се обидеме да не ја повториме грешката. Иако вакво ветување повеќе треба да си дадеме себеси отколку на децата.

Ако се извиниме само за да си го тргнеме товарот од грб и тоа го правиме неискрено, тогаш не треба ни да се извинуваме. Тоа се само празни зборови.

Автор: Мирта Приморац Шејиќ

Извор