Демографските податоци упатуваат на тоа дека децата се најмалку загрозена популациска група во пандемијата на Ковид-19. Во студиите што ја опфаќаат педијатриската популација се покажува дека кај повеќе од 90 проценти од децата што заболеле од Ковид-19 се забележува асимптоматски, благ или умерен облик на болеста. Без разлика на тоа, одењето во училиште и во градинка, со почитување на сите епидемиолошки мерки, свесни сме дека го зголемува ризикот за развој на многу сезонски инфекции кај децата. Затоа грижата за оптималниот имунолошки статус е најмалку што можеме да сториме за нашите деца. Давањето на сите витамини, минерали, масни киселини и растителни комбинации со позитивно влијание врз имунитетот е добра стратегија за да се осигуриме дека одбранбените сили на детето се во добра состојба.
Меѓу тие хранливи материи посебно се истакнува витаминот Д, чие дејство е во средината на интересот во последната година. Витаминот Д во телото се врзува на рецепторите за витаминот Д (VDR) кои ги наоѓаме во многу телесни клетки, вклучувајќи ги и клетките на имунолошкиот систем. Активацијата на тие рецептори ја регулира експресијата на повеќе од 900 гени, а многу од нив се важни за вроден и стекнат имунитет. Познато е дека витаминот Д ја поттикнува експресијата на два антимикробни пептиди, кои ги нарекуваме кателицидини и бета-дефанзиними, а тие играат важна улога во одбраната од респираторни вирусни инфекции.
За здрави коски и заби
Витаминот Д и децата се во посебна врска. Сите знаеме дека темелната профилактичка мерка која веќе цел век ја прифаќаат педијатрите е примената на 400 IJ од витаминот Д во текот на целата прва година од животот за да се спречи рахитис. Меѓутоа, и покрај сознанијата дека дополнителната примена на витамин Д би можела да биде важна за децата и по навршената прва година, па и во текот на целото детство и адолесценцијата, се надоместува во таа доба и не се препорачува. Зачестеноста на недостигот на витамин Д кај доенчињата и малите деца во Европа се движи од 10 до 30 отсто, што укажува дека ендогената синтеза на витаминот Д во кожата не може да го надомести недоволниот внес на исхрана и додатоците. Според препораките на Европското педијатриско друштво за гастроентерологија, хепатологија и исхрана, децата кои не се изложуваат на сонце и поминуваат повеќе време во затворено се сметаат за ризична група за недостиг на витамин Д, а по првата година им се препорачува дневен внес од 600 IJ витамин Д. Пренесено во нашите животни рамки, потребно е да се осигури дополнителен внес на витаминот Д во текот на потмурниот и постуден дел од годината.
Имено, концентрацијата на витаминот Д во текот на август и септември е во оптимални вредности поради престојот на сонце, со оглед на тоа дека овој витамин, кој воедно дејствува и како хормон, се создава во кожата под влијание на сончеви зраци. Новороденчињата се во дополнителен ризик за развој на недостиг на овој витамин бидејќи витаминот се разложува во вишокот масно ткиво. Затоа на новороденчињата им се потребни поголеми дози витамин Д за да се постигне посакуваната концентрација на витаминот Д во крвта.
Кои се изворите на витамин Д?
Во храната витаминот Д е многу слабо застапен, а само неколку намирници содржат значителни количини витамин Д. Затоа збогатувањето на храната и примената на додатоци со витамин Д е од исклучително значење за концентрацијата на витамин Д во крвта на ниво на популација. Кога се работи за децата, оптималната стратегија е осигурување соодветна исхрана која вклучува намирници богати со витамин Д, покрај „добрите масти“, престој на отворено и умерено изложување на сонце, како и дополнителна примена на витамин Д. Потребно е да се обрне внимание на внес на намирници кои природно содржат или се збогатени со витамин Д. Најбогат природен извор на витамин Д3 во храната се маслото од црниот дроб од бакалар и други масни риби. Понатаму, храна богата со витамин Д3 опфаќа риба (туна, сардини, скуша, бакалар, харинга, лосос), ракчиња и морски плодови, некои видови печурки, квасец, говедски црн дроб и жолчка од јајце, како и некои маргарински намази.
Иако малобројни, постојат намирници кои содржат значителни количини на витамин Д. На пример, 100 грама скуша содржи дури 700 IJ или 17,5 mcg витамин Д, што е двојно повеќе од основните дневни потреби. Стотина грама сардина од конзерва ќе обезбедат приближно основна дневна потребна количина на витаминот, а 100 грама шитаке печурки ќе обезбедат приближно 50 отсто од потребите.
Во моментов нема конкретни официјални препораки врзни за суплементација на витаминот Д од страна на стручните друштва со цел превенција од инфективни болести, но во литературата постојат голем број трудови кои укажуваат на антиинфективни влијанија на витаминот Д кај децата, особено кај грипот, акутните респираторни инфекции и воспалението на белите дробови. Понатаму, во стручната литература се објавуваат и трудови кои зборуваат за потенцијалната поврзаност на статусот на витаминот Д кај децата и превенцијата и супортивната терапија кај инфекциите со новиот коронавирус. Уште еден доказ за важноста на витаминот Д е и препораката на Британската служба за јавно здравство, која на своите граѓани во карантин им препорачува дневна примена на 10 микрограми или 400 IJ витамин Д. Препораката е за цела популација, а не само за ризичните групи – се темели на фактот дека со престојот на затворено е зголемен ризикот од развој на недостиг на витамин Д.
Автор: доц. д-р Дарија Вранешиќ Бендер, клинички нутриционист
912