Прашањата до психолозите и психотерапевтите може да ги испраќате на е-пошта: prasajpsiholog@deca.mk. Ве молиме прашањата пишувајте ги на кирилица. Нашето мото е: Кој прашува, дејствува! Кој си молчи, претпоставува!

ПРАШАЊЕ: Имам петгодишна ќерка и проблем со инаетот, ако можам да го употребам терминот како карактерна особина. Многу често се случува едноставно да заглави на „сакам“ или „не сакам“ и ништо да не може да ѝ го смени мислењето додека не го добие тоа што го бара или не се откажеме во намерата да ја натераме да го направи тоа. На пример, наутро пред да замине во градинка, одбива да ги изврши редовните хигиенски навики како миење лице, заби и мочкање, само затоа што едноставно не сака да го прави тоа. Кога ја прашувам зошто не сака, ми вели „така, не сакам“. И без разлика на моите објаснувања колку е важно да го прави тоа, останува на „не сакам“. Па оттука настанува и драмата, ние упорни, таа упорна, што најчесто ескалира во викање и плачење. Или ако сака да оди на одредено место, а во моментот не е возможно, може со саати да повторува дека сака да оди таму, со плачење, лутење. Или ако сака да се види со некое другарче, а тоа не може да се изведе, повторно е драма и заглавување, одбива да игра со кое било друго само затоа што не е тука другарчето што го бара. Сме ги пробале сите тактики, од разговор и објаснување, казни, закани до игнорирање… Дали ние грешиме некаде, а не знаеме како да се поправиме или ситуацијава е за посериозен третман? Проблемот го гледаме како голем поради тоа што ова се случува од нејзина 2-годишна возраст, а се продлабочува како што расте.

ОДГОВОР: Не е лесно да се биде родител, особено на дете кое е тврдоглаво и разгалено. Чувството на беспомошност и фрустрација може да биде силно бидејќи овие особини се тешки за управување. Иако тврдоглавоста во одредени ситуации се толкува како негативна, понекогаш таа има и некои позитивни аспекти.

Тврдоглавоста која е вообичаена особина кај децата се манифестира на најразлични начини, како што е одбивањето да се следат упатства, спротивставување на промените или новите искуства до инсистирање да се прават работи на свој начин.
Обично кога родителот има некои барања од детето и сака тоа да е послушно, а за возврат тоа продолжува да биде упорно и да не го работи тоа што се бара од него, почнуваат кавги и викања со голема тензија и од двете страни, за на крај да изгледа како една војна во која се очекува некој да победи. Понекогаш децата добиваат и физичка казна од чувството на немоќ на родителот, а доста често се случува од многу причини тој и да се повлекува за детето да победи.

Бидејќи децата сѐ уште немаат развиени способности, како и комуникациски вештини, искуства како нас, возрасните, доста често кај нив е „сега и веднаш“ и не знаат на кој начин да ги искажат своите чувства.

Но за да им помогнеме на децата, треба да знаеме да им поставиме граници, тие треба да бидат кратки и јасни, но без премногу објаснување за детето да може да ги разбере. Зборувањето и објаснувањето треба да бидат по некое време кога емоциите ќе се смират. Границите се поставуваат така што во исто време на децата им ги рефлектираме нивните чувства како: „Знам дека се лутиш бидејќи… но…“. На овој начин му покажуваме на детето дека го слушаме и го разбираме и дека во исто време го почитуваме, но дека „сега е време да се оди в кревет“, што значи дека ги прифаќаме неговите емоции, но време е да се работи нешто друго. Или пак: „Да, те разбирам и сфаќам…“, но ова твое однесување не е прифатливо. Како и „Тажна си што Марија не е сега надвор за да си играте, но би било убаво да си играш со другите деца“.

Обично кога им се поставуваат границите на децата, најчесто им се вели што не треба да прават, но би требало и да им се даде одредена опција да одбираат и да прават нешто што е прифатливо за нив. Кога треба да кажете не, исто така кажете и зошто. Дајте и контрола, на пример, да одбира помеѓу две работи што треба да ги носи или да ги работи на овој или оној начин.
Растењето може да биде тешко патување, исполнето со многу предизвици и неизвесности. Децата постојано учат, растат и се обидуваат да го разберат светот околу нив. Во ова патување, границите и доследноста можат да послужат како сидро за да им помогнат да се движат низ животот.
Границите им обезбедуваат на децата чувство на сигурност. Тие нудат јасни насоки за тоа што е прифатливо, а што не, помагајќи им на децата да ги разберат последиците од нивните постапки. Кога децата ги знаат границите на она што се очекува од нив, тие можат да се чувствуваат сигурни во нивната околина, знаејќи дека нивните потреби се задоволуваат и дека се грижите за нив.
Тие им помагаат на децата да развијат чувство на одговорност и независност. Но, само границите не се доволни. Доследноста е исто така клучна за емоционалната благосостојба на децата. Доследноста во рутините, правилата и очекувањата им обезбедува чувство на предвидливост и стабилност. Кога децата знаат што да очекуваат, тие можат да бидат порелаксирани и помалку вознемирени. Им помага на децата да градат доверба и сигурност во нивните односи со возрасните. Кога возрасните постојано даваат љубов, поддршка и водство, децата се чувствуваат ценети и почитувани. А на тој начин се гради и подобар однос со родителите.

Заеднички договорете правила дома кои ќе бидат прифатливи и таа да даде свој придонес во договарањето. Разговарајте за различни однесувања, ако е потребно, читајте сликовници или цртајте.
Секако дека ова нема да оди така лесно и ќе мора понекогаш да ги истрпите плачењето и негодувањата, но со текот на времето тие ќе стануваат сѐ поретки. Од друга страна, многу е важно да останете смирени. Таа го прави ова затоа што научила дека функционира.

Како родители, ваша одговорност е да создадете и да ги одржувате конзистентни границите и рутините, со тоа ќе му помогнеме на вашето дете да се развие во самоуверена, независна и емоционално здрава личност.

Доколку ви е потребна дополнителна помош за тоа како да постапувате, како и за развојот на вашето дете, можете да закажете родителско советување и психоедукација на sovetuvanje@gmail.com

Одговара: Билјана Манасова-Јовановиќ, дефектолог и психотерапевт; Психотерапија и советување 
е-пошта: sovetuvanje@gmail.com

Психолозите и психотерапевтите ги одговараат прашањата според редоследот на нивното испраќање, а одговорите ќе се објавуваат на Деца.мк. Одговорите имаат психоедукативна функција и ги насочуваат родителите кон посеопфатни насоки на решавање на состојбата што ги мачи. Се разбира, покомплексните прашања подразбираат покомплексен пристап.

Рубриката „Прашај психолог“ овозможува стручна поддршка од психолози и психотерапевти на родителите при справување и решавање одредени актуелни прашања од психолошка природа на нивните деца и е резултат на соработка помеѓу Деца.мк и „Психотерапика“ – здружение за психологија и психотерапија. На прашањата одговараат психолози и психотерапевти, членови и соработници на здружението, како и самостојни експерти, соработници на Деца.мк.