Децата од сите возрасти лажат, од тоа кој го изел последниот бисквит до каде биле со другарите. Начинот на кој децата лажат се менува со текот на времето и придонесува за различни фази од нивниот социјален развој. Малите деца почесто лажат за лична корист, а како што растат, тие можат да разберат во кои лаги ќе веруваат луѓето и што е морално прифатливо. Научниците велат дека лажењето е нормално за развојот на децата и, доколку се охрабрат да бидат отворени и искрени, тие често ќе го надраснат тоа.

Пени ван Берген и Керол Њуал, предавачи на Универзитетот „Меквари“ во Сиднеј, Австралија, дале совети како да разговарате со децата и како да спречите лажењето да стане голем проблем. Родителите треба да се погрижат децата да бидат свесни дека лажат со охрабрување отворени дискусии и избегнување строги правила или прекумерно казнување. Ова ќе им помогне на децата да бидат искрени. Децата обично почнуваат да лажат на возраст од две до четири години, но тоа ретко треба да се сфати сериозно – дека ќе стане проблем. Експертите велат дека лажењето кај малите деца е всушност знак дека тие станале посвесни за сè околу нив, развиле „теорија на умот“ – свест дека другите можеби имаат различни желби, чувства и верувања за себе. На пример, кога детето ја заобиколува вистината и вели: „Тато рече дека можам да јадам сладолед“, тоа всушност ја користи туѓата свест за да внесе лажно знаење во него. И додека самото лажење не е општествено прифатливо, способноста да се знае што мислат и чувствуваат другите луѓе е важна социјална вештина. Тоа е поврзано со емпатија, соработка и грижа за другите кога се чувствуваат вознемирени.

Како се менува лажењето со годините?

Првите лаги на малите деца се почесто хумористични отколку ефективни. На пример, кога тврдат дека не ја изеле тортата, а устата и лицето им се извалкани со чоколаден крем или го обвинуваат кучето дека цртало на ѕидот. Малите деца знаат дека можат да ги измамат другите, но сè уште не се доволно софистицирани за да го направат тоа убедливо. Во едно истражување децата на возраст меѓу три и седум години биле замолени да не ѕиркаат во мистериозна играчка што била пред нив. Секако, сите го направиле тоа бидејќи нивната љубопитност била пресилна, а сите подоцна тврделе дека не ѕирнале во играчката. Но, во зависност од возраста, имале проблеми да се држат до таа лага. Децата на возраст од три до пет години биле изненадувачки добри во одржувањето на изразите на лицето, но тие се откажале кога го опишувале она што го виделе.

Шест- и седумгодишните мали лажговци биле полууспешни да ја избегнат вистината – половината успеале да се преправаат дека не знаат што има во играчката, а другата половина се разоткриле. Колку се постари децата, толку подобро ја одржуваат лагата, толку повеќе разбираат кои видови лаги се поубедливи. Тие, исто така, стануваат посвесни за моралот, па постарите деца се чувствуваат полошо кога лажат отколку помалите деца. Постарите деца и тинејџери сметаат дека безопасните лаги се посоодветни од штетните и асоцијалните.

Тинејџерите се со поголема веројатност да ги лажат своите родители и наставници за работи што ги сметаат за лични. Според едно истражување спроведено во САД, дури 82 отсто од тинејџерите ги лажеле родителите за пари, алкохол, дрога, пријатели, љубовен живот, забави во последната година… Повеќето од нив лажеле за пријателите (67 отсто) и за лекови (65 проценти). Тие лажеле за својот сексуален живот во 32 отсто од случаите. Исто така, верувале дека е сосема во ред да се лаже ако се работи за нешто лично, ако со лажење им помагаат на другите, ако тоа ја намалува можноста да повреди некого или ако може да наштети некому кажувајќи ја вистината.

Кога да се загрижите?

Хроничното лажење во комбинација со друг вид несоодветно однесување е една од причините за загриженост – постојана агресија, повредување други луѓе или имот, одбивање авторитет, постојано кршење правила и непреземање одговорност за своите постапки. Друга причина за загриженост е кога детето лаже за да прикрие други проблеми со менталното здравје од срам или страв. Во овие случаи би било добро да се консултирате со експерт, психолог или психијатар, како и во ситуации кога лажењето го нарушува секојдневниот живот на детето.

Еве како да го мотивирате детето да ја каже вистината

Прво, избегнувајте прекумерно казнување. Децата чии родители се престроги, претерано ги почитуваат правилата и имаат слаба комуникација со нив, не ја кажуваат вистината многу почесто. Важно е да се земат предвид емоционалните и моралните сценарија со децата. Важно е да разберат како лагите можат да им наштетат ним и на другите, како нивните лаги можат да влијаат врз емоциите на другите и на крајот, како тие самите се чувствуваат кога лажат. Децата треба да се натераат да бидат горди што ја кажуваат вистината со истакнување на сите позитивни аспекти од неа. Имено, ако детето знае дека секогаш кога ќе ја каже вистината ќе се повреди, тогаш ќе му биде полесно да ја премолчи вистинската вистина.

ВАЖНО! Без разлика колку е склоно кон лажење, ако вашето дете споменува дека некој физички или сексуално го злоупотребува, дефинитивно треба да го сфатите сериозно и да истражите.

Автор: Карина Шиждрак

Извор