Прашањата до психолозите и психотерапевтите може да ги испраќате на е-пошта: prasajpsiholog@deca.mk. Ве молиме прашањата пишувајте ги на кирилица. Нашето мото е: Кој прашува, дејствува! Кој си молчи, претпоставува!

ПРАШАЊЕ: Моето девојче има 5 години. Мирно е, послушно, соработува, сака да се дружи, но во еден момент често и без потреба почнува да се нервира, да вреска, употребува и зборови што не знам од каде ги слушнала, а некогаш и ја удира помалата сестричка. На секој начин се обидуваме да ѝ објасниме дека не треба така, но тогаш станува уште полоша. Не знам на кој начин да ѝ помогнеме? Пробуваме на секој начин што мислиме дека може да даде резултат, пробуваме смирено да разговараме, кога ќе се смири вели дека разбира, дека нема да прави така, ама тоа не трае долго. Кога е раздразлива, се обидуваме да ја смириме, ако пробам да ја прегрнам, почнува да ме удира, да ме навредува. Пробав и со казна, да излезе од просторијата. Како да се справиме со неа?

ОДГОВОР: Ме радува што вашата ќерка добро се развива и расте и ја разбирам вашата потреба повеќе да го разберете нејзиното однесување и да ѝ помогнете. Родителите често се збунети кога нивното бистро, среќно и послушно дете вербално и физички покажува агресивно однесување. Кога неконтролирано и намерно удира, кога бесно фрла или крши предмети, пркосно и гласно им вика на своите родители, брат, сестра… употребува зборови што не често ги употребува секојдневно итн. Кога децата се мали, нормално е понекогаш да покажуваат ваков вид однесување, тие растат, а со растењето учат и развиваат вештини кои им помагаат во контролата на нивните импулси, како и учење на вештините за емоционална саморегулација. Ова учење трае неколку години и за децата претставува посебен напор. Децата на возраст од 3 до 6 години минуваат низ фаза во која испитуваат и истражуваат дали е во ред да бидат тоа што се. Учат и прават процена на однесувањето на најблиските, како и процена на тоа дали нивното однесување носи некои последици.

Пркосот и агресијата се почести во моменти на стрес или различни промени со кои понекогаш се соочуваат децата… како добивање брат, сестра, преселба, промена во семејната динамика, промена во градинка, често меѓусебно недоразбирање кај родителите итн. Ако ова однесување почнува да биде доста често и претставува постојан проблем, тогаш треба подлабоко да се погледне во чувствата на детето и кои потреби му се незадоволени, а кои се покренувач на ваквото однесување. Затоа потрудете се да видите што се случува пред да се случат овие „импулсивни“ моменти бидејќи нешто ги поттикнува и обидете се да разберете што сака на овој начин да ви каже.

Неискажаниот страв или тага, несигурноста и фрустрацијата имаат тенденција да предизвикаат детето да биде деструктивно или агресивно и луто. Тоа, всушност, не сака да биде насилно бидејќи тоа го плаши и збунува, затоа и се бори со својата саморегулација и бара помош од вас на тој начин. Секако дека во тие моменти е тешко да останете смирени, со самодоверба и да бидете емпатични, но кога ја удира сестра си, тргнете ја и кажете ѝ: „Гледам дека многу си лута, но сестра не се удира“, „Што те налути?“, „Знам дека знаеш дека не се удира, ајде да видиме што толку те налути?“ Поставувајте прашања: „Дали сестра ти ти застана на патот ?“, „Сакаше да си поиграш повеќе со таа играчка, но таа ти ја зеде?“ На овој начин ќе ѝ покажете дека се грижите за неа и нејзините чувства дури и во моменти кога се однесува агресивно за на тој начин да почне значително да се намалуваат овие испади и да почне почесто да бара помош од вас. Со покажување разбирање ќе се ублажи нејзиното чувство на срам, осаменост и страв од одбивање и неприфаќање.
Кога следниот пат ќе се случат вакви испади, застанете до неа иако е во наплив на интензивни чувства, спуштете се на нејзиното ниво физички и потрудете се вербално и физички колку што е можно понежно, ставајќи ги рацете на нејзиното тело, да ставате граници: „Нема да дозволам да ја удираш сестра ти“, „Нема да дозволам да кршиш…“ овде и велите не дозволувам, ставате граници… а избегнувате да ги употребувате зборовите „престани да го правиш тоа“, „да не си се осмелила случајно пак да…“

Најважно е како ние се однесуваме и затоа е потребно да му покажеме и да му бидеме пример на детето, како и на кој начин ние самите го контролираме нашиот темперамент и како се однесуваме во одредени ситуации. И иако веројатно постојано го правите тоа, дисциплинирајте (учете) постојано и колку што е можно одговорете на секоја епизода на ист начин. Останете доследни. Доследноста е многу важен и критичен елемент во родителството. Кога сте доследни во реакциите на однесувањето на детето, поставувате граници и создавате јасен пат што треба да го следи. Затоа, поставете неколку неопходни, разумни и лесно разбирливи правила.
Иако сè уште не може да го разбере концептот на добро и лошо, зборувајте за тоа како не е во ред да се повредуваат другите, дека не е во ред да се вика и да се прават штети во домот, со ова ќе создадете основа и темели за развој на емпатија и повеќе разбирање за она што е прифатливо, а што не. Давајте поголемо внимание на однесувањето што ви се допаѓа и пофалете ја, на пример: „Колку е убаво кога мирно ќе ми кажеш, благодарам што убаво го рече“, „ме радува што ѝ помогна на сестра ти“… Децата сакаат кога родителите ги охрабруваат и фалат. Во родителството секогаш ќе има подеми и падови, периоди кога нема да знаете што и како, на кој начин, но на децата им е најпотребна вашата љубов кога „најмалку ја заслужуваат“.

Одговара: Билјана Манасова-Јовановиќ, дефектолог и психотерапевт; Психотерапија и советување 
е-пошта: sovetuvanje@gmail.com

Психолозите и психотерапевтите ги одговараат прашањата според редоследот на нивното испраќање, а одговорите ќе се објавуваат на Деца.мк. Одговорите имаат психоедукативна функција и ги насочуваат родителите кон посеопфатни насоки на решавање на состојбата што ги мачи. Се разбира, покомплексните прашања подразбираат покомплексен пристап.

Рубриката „Прашај психолог“ овозможува стручна поддршка од психолози и психотерапевти на родителите при справување и решавање одредени актуелни прашања од психолошка природа на нивните деца и е резултат на соработка помеѓу Деца.мк и „Психотерапика“ – здружение за психологија и психотерапија. На прашањата одговараат психолози и психотерапевти, членови и соработници на здружението, како и самостојни експерти, соработници на Деца.мк.