Сите покажуваат агресија. Постои доза и вид на агресивност што е дел од нормалното психолошко функционирање и е основа на безопасни однесувања, како што се самоувереност, натпреварување и наметливост. Ја зајакнува самодовербата во текот на развојот и служи за напредување кон исполнување на животните цели.

Ученик кој секогаш сака прв да одговара, конкурентен ученик, ученик кој силно ги брани своите ставови, се бори за оценка или води група врсници да се борат за одредени образовни услови или екскурзија на посебно место, спортист кој се бори за подобар резултат, може како двигател да има одредена количина на безопасна агресивност.

Кога велиме агресија, обично мислиме на однесување кое застрашува, нарушува и води до повреда. Дури и овие негативни форми на агресивност ги покажуваат речиси сите, но во различен степен и на различен начин. Она што ги загрижува наставниците, учениците и родителите, како и институциите, а што треба да се препознае и да се преземе акција, е агресивноста која предизвикува болка, психички или физички. Вознемирувањето, заплашувањето и понижувањето може да имаат разурнувачки и повредувачки ефект, како што може да има удирање, клоцање и фрлање камења.

Од каде доаѓа агресивноста на училиште?

Веќе до првата година од животот бебето доживува и покажува лутина, бес, разочарување и покажува агресивни постапки кон предмети и играчки. Она што го лути бебето или малото дете се работи како попречување на желбите или ограничување на активностите на кои може да реагира агресивно. Понатаму, агресијата е присутна во текот на животот, а детето учи да управува со неа или да ја канализира и насочува, да се развива со неа, со помош на родителите и семејството од кое учи.

Агресивното однесување на учениците, особено она што е многу проблематично и резултира со повреда, не се јавува тукутака. Детето кое пораснало во семејство каде што кавгите се жестоки и чести, каде што нема причина и случајна казна, каде што нема комуникација или каде што насилството се гледа со одобрување, е особено изложено на ризик да не може да го изрази својот страв, бес и лутината и поинаку да ги обработи отколку да се повредува себеси или другите. Освен семејството, кое е најважниот фактор во развојот на децата, околината, за жал, не дава исклучиво конструктивна и мирна содржина. Насилството се случува меѓу учениците во нивната средина, се случува да помине неказнето и неосудено, насилството се појавува и во медиумите во големи количини, нецензурирано.

Агресивните сцени само ги засилуваат веќе присутните агресивни тенденции, особено кај лицата што имаат внатрешна подготвеност заснована на емоционално наследство од претходните
животни фази. Во повишите одделенија од основното училиште учениците почнуваат да го разбираат своето општество и врсниците како сè поважен извор на модели и стандарди на вредност. Во училишниот двор некои стандарди на вредност може да се најдат во опасност да бидат искривени. Насилниците може да веруваат и да го пропагираат верувањето дека со напаѓање на другите ја покажуваат својата сила и дека со тоа што ги повредуваат или понижуваат другите вредат повеќе. Дека да се биде агресивен е „кул“. Тоа насилство е добар начин да се обезбеди почит или да се привлече внимание.

Како да се заштитите од насилство

Преку разговор и соодветно однесување. Со мирно, ненасилно реагирање, а не со молчење и вртење на главата.

Кога се случува насилство, се посветува внимание на жртвата, а насилното однесување се осудува.

Кога ќе се случи насилство, немојте да молчите и не гледајте на другата страна. Треба да се зборува за насилството и за тоа како се чувствуваат жртвите и насилниците. Не секогаш другите насилници, не треба лесно да го категоризираме однесувањето како „сите деца се такви“ или да го негираме проблемот велејќи дека има полоши деца. А „добрите деца“ можат да го следат друштвото или да ги озборуваат или понижуваат другите поради недоразбирање. Насилството може да се спречи со разговор со учениците за тоа што е насилство и што може да се направи во ситуација кога се случува насилство. Во подоцнежните училишни години учениците се соочуваат со многу надворешни провокативни ситуации: изневерена доверба, запоставување, задевања, неправедни оценки, фаворизирање на ученик, загрозување на личниот имот, што може да предизвика гнев и бес. Агресивните ученици можеби веќе имаат чувство дека се вечни жртви, дека постојано се напаѓани или загрозени, дека светот е студено и сурово место и им припишуваат лоши намери на своите врсници и наставници дури и кога нема лоши намери.

Овие ситуации од средината или внатрешни ставови можат да бидат поттикнувачи за агресивно однесување, а она што е важно е дека има многу повредни алтернативи. Зрел и здрав начин на пренасочување на внатрешната агресивност што сите ја имаме е преку физички и психолошки активности кои никому не му штетат, па дури можат да донесат корист: спорт или уметност, тимски и индивидуални активности, дискусија или разговор, креативност. Со неговата постојана смиреност, слушање, нудење објаснувања, осудување на повредувачкото однесување и користење љубезни зборови за мирно решавање на конфликтите од ситуација до ситуација, родителот може да понуди вредна и силна порака што ученикот ќе ја прифати со текот на времето. Ваквите пораки и размислувањето за алтернативи на насилничкото однесување може да се вградат кај учениците со текот на времето. Така, тие ќе имаат корисни можности да реагираат ненасилно, да избегнуваат насилство или правилно да постапуваат во ситуација кога се врши насилство врз другите.

Младите никогаш не се премногу пораснати за да добијат пофални зборови за правилно однесување, што е особено важно да им се укаже на попроблематичните деца кои можеби не ја разбираат вредноста на доброто однесување. Во раната адолесценција внатрешната, психолошка реалност станува турбулентна и учениците не се чувствуваат удобно во сопствената кожа како порано. Доследноста и јасноста во пораките што доаѓаат од возрасните и времето посветено на разговор за вознемирувачки чувства и настани од секојдневниот живот на врсниците не се премногу тешки задачи и се квалитетна помош во развојот на нашите ученици.

Автор: прим. д-р Оливера Алексиќ Хил/ детски психијатар

Извор