Емоционалната врска што детето ја има со родителите, најчесто мајката, се нарекува приврзаност и се манифестира со барање и одржување интимност, особено под стресни услови. Во минатото се сметало дека приврзаноста се развива веднаш по раѓањето преку контактот со мајката, но многубројни студии покажаа дека тоа не е така. На приврзаноста на детето влијае чувствителноста на родителот кон потребите на детето, но и самиот темперамент на детето.

Тест во просторија со играчки

Се смета дека британскиот психолог Џон Боулби е татко на теоријата на приврзаноста, кој заедно со неговите соработници направил многу експерименти на оваа тема. Еден од експериментите бил да се набљудува однесувањето на мајката и на детето во просторија полна со играчки. Истражувањата откриле дека постојат деца со несигурна приврзаност кои никогаш не се тргнале од мајката, дури и кога си играле со многу интересни играчки. Некои се тргнале од својата мајка, играле и долго време не се враќале кај неа.

Покрај овие две групи, имало и деца што на почетокот биле во близина на мајката, но постепено оделе да си играат со играчките. Тие редовно гледале наназад за да видат каде е мајката, со што воспоставувале контакт со „изворот на безбедност“, а потоа продолжувале да играат и да истражуваат. Овие деца имале сигурен вид приврзаност.

Постојат четири основни типа приврзаност помеѓу детето и мајката: сигурна, анксиозно-избегнувачка, амбивалентно-отпорна и неорганизирано-контролирана поврзаност.

1. Сигурни мали истражувачи

Квалитетната грижа за децата е многу важна. Под квалитетна грижа подразбираме честа интеракција со детето, прифаќање на детето и неговиот темперамент, почит кон детето без да се обидуваме да го приспособиме на нашиот сопствен ритам и темперамент. Таквиот родител поставува разумни граници, доследен е во нивното спроведување и учествува во истражувањето на детето низ игра.

За да може родителот да му помогне на детето да научи како функционира светот, тој го критикува неговото однесување, а не неговиот темперамент. Родителите кои се однесуваат на овој начин развиваат безбедна приврзаност кон своето дете. Во нови и непознати ситуации, овие деца ќе истражуваат и ќе реагираат на разделбата на нивната мајка со помалку страв.

2. Деца што избегнуваат блискост

Децата што покажуваат мала вознемиреност кога се одделени од своите родители и се многу вознемирени само кога ќе останат целосно сами се деца со анксиозно-избегнувачка поврзаност. Тоа се деца чии мајки разговараат со детето со топли зборови, си играат со детето, но не сакаат близок контакт. Таквите деца покажуваат помалку истражувачко однесување, недостиг на емпатија, избегнуваат блиски емотивни врски. Во зрелоста, тие не им веруваат на другите луѓе и покажуваат страв од блискост.

3. Деца со страв и недоверливи кон непознати луѓе

Поради неконзистентното однесување на мајката, се појавува амбивалентно-отпорна приврзаност. Таквата мајка понекогаш ја задоволува потребата на детето за блискост, а понекогаш не. Овие деца во непозната ситуација малку ќе истражуваат и честопати ќе бидат недоверливи кон непознати луѓе, дури и кога е присутен родителот. Овие деца стануваат несигурни, плашливи и ги доживуваат другите луѓе како несигурни.

4. Без подготвен одговор во стресни ситуации

Последниот тип е неорганизирано-контролирачко приврзување кое се карактеризира со мешавина на избегнувачко, амбивалентно и сигурно однесување. Овие деца немаат добро утврдена шема на однесување, но може да изгледаат збунети, исплашени и можат да се однесуваат неконзистентно или недоследно. Често се јавува кај деца чии мајки биле жртви на злоупотреба.

Сигурната приврзаност овозможува подобар однос со врсниците, популарност, развој на социјални вештини и поголема доверба во однос на другите деца и подоцна возрасните. Овие деца покажуваат повисоко ниво на самодоверба и приспособливост, а во однос на родителот покажуваат поголема независност и помала зависност од нивните несигурно приврзани врсници. Тие покажуваат помалку агресија, гнев и бес, повеќе договор со врсниците и покажуваат поголема послушност.

Недостигот на приврзаност во најраната возраст на детето резултира со проблеми во однесувањето на училишна возраст. Децата со недостиг на приврзаност се поагресивни и депресивни и покажуваат повеќе емотивни проблеми и однесување отколку нивните врсници кои се секако приврзани.

Каков вид приврзаност ќе формира детето, зависи од однесувањето на мајката кон него, квалитетот на нивната врска, грижата и нежноста на мајката, нејзиното забележување на сигналите на детето, нивна точна интерпретација и нивен одговор.

Автор: Лина Жигиќ-Антиќ, психолог

Извор