Сите сме ја слушнале изреката дека малку конкуренција никогаш никому не му наштетила. Натпреварувачкиот дух е дел од човечката природа што нè поттикнува да бидеме подобри, но кај децата таа граница лесно може да се премине. Иако здравата доза на конкуренција е корисна, таа може да стане и проблем, особено ако детето е нетолерантно на пораз и има тешкотии во справувањето со предизвиците.

-Нашите мозоци се програмирани да се натпреваруваат. Тоа може да биде позитивен мотиватор за учење и подобрување, но проблемот се јавува кај децата чии мозоци сè уште не се целосно развиени за да ги контролираат своите емоции – објаснува д-р Кристина Ли, психијатар.

Според неа, импулсивната конкурентност може да се развие во негативни аспекти како што се самокритика и перфекционизам.

Сè може да започне со вознемиреност поради губење на друштвена игра, а подоцна да се развие во опсесија со оценки или страв од неуспех.

-Кога сликата за себе почнува да зависи од победа и надминување на другите, време е да се реагира – предупредува д-р Ли.

Како да се забележи натпреварувачко однесување

Натпреварувачката природа на децата е многу очигледна, за разлика од возрасните кои научиле да ги кријат своите чувства.

-Децата ја изразуваат својата конкурентност на поотворени начини, како што се фалење, навреди или насилни емоционални реакции на пораз – вели д-р Синтија Вејар, вонреден професор на колеџот „Лебанон Вали“.

Бидејќи нивната емоционална регулација сè уште се развива, важно е да ги научиме како да се справат со победата и поразот, а и да развијат емпатија. Конкуренцијата се манифестира во различни области: во училиште преку борбата за најдобри оценки, во спортот преку физичка агресија што може да доведе до прегорување и во општеството преку желбата да се биде популарен и да се има најновото.

Знаци што откриваат проблем

Кога децата се претерано конкурентни, тие се неподготвени да пробаат нови работи од страв од неуспех. Тие може да се повлечат, да развијат негативен самоговор и да покажат екстремни емоции по губењето.

Други знаци на кои треба да се внимава се постојани споредби со врсниците, несоработување, фалење и понижување на другите, перфекционизам, чувство на несоодветност и отуѓеност од пријателите.

Улогата на социјалните медиуми

Платформите како „Тик-ток“ и „Инстаграм“ можат да поттикнат конкурентско однесување, особено кај тинејџерите.

-На социјалните медиуми тинејџерите постојано се споредуваат со другите, сакаат да бидат популарни, што може да ги наведе да учествуваат во штетни онлајн трендови – објаснува д-р Џуди Краузе.

Културата на „лајкови“, броењето на пријателите и коментарите создаваат притисок да се претстави совршена слика за животот и може да доведе до чувство на исклученост.

-Проблемот е што социјалните медиуми го претвораат секојдневниот живот во натпревар, што може да ги вознемири децата. Разговарајте со нив за тоа како онлајн светот е често филтрирана и нереална верзија на реалноста – советува д-р Ли.

Како да се поттикне здрава конкурентска страна

Клучот е во рамнотежата. Наместо да се фокусирате на победа, фокусирајте се на напор и прифаќање на поразот. Префрлете го фокусот на тимска работа и зборувајте за чувствата. Експертите препорачуваат неколку стратегии за поттикнување здрава конкурентност.

Прво, пофалете го напорот, а не резултатот. Истражувањата покажуваат дека децата кои се пофалени за напор развиваат поголема отпорност. Второ, ротирајте ги спортовите и активностите за да избегнете прерана специјализација и охрабрете ја тимската работа.

Трето, моделирајте здрав став кон конкуренцијата: Прославете ги достигнувањата, но нагласете дека тие не ја дефинираат вредноста на детето. Четврто, зборувајте за тоа што навистина значи успех – може да се биде добар соиграч или да се обиде со нешто ново. Конечно, потсетете ги дека целта е да се забавуваат, а не да победат. Охрабрете ги да пробаат нови работи наместо да се држат до она во што се добри.

Извор