Специјалистот по интерна медицина, магистер по неврофизиологија и доктор на спортски науки Ранко Рајовиќ, зборува за проблемот со развојот на децата, тоа што училиштето не оди во чекор со времето и ги советува родителите како да им помогнат на своите деца да го искористат својот целосен потенцијал.

Кои се најинтересните сознанија за децата и младите со кои сте сретнале во текот на вашата работа, а кои за родителите?

-Имам четири деца и се сеќавам на првиот ден кога секое од нив тргна на училиште. Беа многу среќни. Тоа е голем ден за детето. Но, сфатив дека децата многу рано развиваат отпор кон училиштето, дека не го сакаат училиштето, не можат да научат некои лекции. Магистрирав по неврофизиологија и невроендокринологија и почнав да проучувам многу нови, корисни откритија во неврофизиологијата, сфаќајќи дека тие немаат практична примена. Тогаш почнав да ја дизајнирам мојата програма, која беше работена повеќе од петнаесет години. Научив многу за мозокот, работата со децата и набљудувањето на нивното однесување. Трчаат низ станот како муви без глава, не можат да застанат. Тие бараат движење. Јас користев некои трикови. Да речеме, еднаш кога се вратив од работа мртов уморен, моите деца сакаа да одат во парк. Ги зедов, но сакав да седнам малку на клупата, да се одморам, а тие сакаа да играат со мене. Се согласив, но само кога имаа пулс над 100. Им објаснив дека можат да го зголемат пулсот со трчање низ паркот. Тие истрчаа до мене со раширени раце да им го мерам пулсот и мислам дека истрчаа десет круга пред нивниот пулс да биде околу 100. Каква среќа беше тоа! Потоа сакаа самите да си одат дома. Беа уморни, но два месеца ме молеа да играм „мерење на пулс“ во паркот.

Тоа е мојот совет до родителите. Бидете креативни, дизајнирајте игри во кои децата трчаат, скокаат. Со спречување на детето да се движи и да скока, го блокираме развојот на некои важни мозочни региони.

Дали би рекле дека денешните родители се помрзливи во родителството отколку порано?

Не можам да го кажам тоа бидејќи гледам дека многу читаат и купуваат книги. Штом се родило детето, родителите веќе купиле неколку книги. Попрво би ги користел зборовите – „преголема заштита“. Родителите не ги пуштаат децата да си играат затоа што има пијани возачи, има насилници… Исто така, кога детето ќе каже дека му е досадно, родителите купуваат телевизор за детската соба, видеоигри, за да седи дома и да развие зависност од нови технологии наместо да скока и да трча. Ако премногу ги штитиме децата, не им дозволуваме да размислуваат и не можат да развијат самодоверба. Ако сè уште правиме работи за нив, им правиме лоша услуга, која ќе ја видиме 10 или 20 години подоцна.

Децата треба да пробаат сѐ што им е ново. Валканото дете е знак дека убаво си играло. Децата мора да бидат во контакт со бактерии од околината бидејќи на тој начин го зајакнуваат својот имунитет. Проблемот на новите генерации е што немаат длабочина на обработка на информациите што ги добиваат. Тие можат да направат две или три работи, но немаат длабоко внимание и не знаат да читаат повеќе од десет минути.

Дали воспитувањето дете денес е поголем предизвик отколку што беше порано и кои се најголемите предизвици?

Поголем предизвик е и посериозно е. Порано во народот имаше поговорка – „Какви се родителите, такво ќе биде и детето“. Сепак, тоа не е случај денес бидејќи околината е променета. Мојата прва цел е да ги едуцирам родителите бидејќи не знаат што значи околината. Најголемите промени ги донесоа новите технологии. А кога ќе погледнеме дали околината е иста денес и пред 30 години, гледаме дека не е. Па зошто ги имаме истите програми во градинките и во училиштата? Кој ќе ја плати цената за тоа? Децата и целото општество. Мора да се приспособиме. Оние што не се приспособуваат на околината, пропаѓаат.

Како се манифестира проблемот со „хипер-вниманието“?

Денешните деца не можат да учат како ние. Повеќето родители можат да читаат книга два часа без проблем, но нашите деца не можат. Родителите треба да почнат да им го враќаат тоа длабоко внимание на своите деца. На пример, одвојте време за играње игри на табла двапати неделно навечер. Тоа е моментот кога мозокот всушност забавува. Но, не давајте му тешка игра за да можете лесно да победите, најдете игра каде што сте рамноправни со децата. Затоа „Не лути се човеку“ е добра игра. Затоа што ако не им го вратат тоа длабоко внимание на децата, како ќе учат во средно, а да не зборуваме за факултет? Имено, она што се случува е што се спуштаат критериумите во училиштата, а прашање е кој утре ќе нѐ лекува, ќе ја води државата, економијата? Мораме да разбереме дека образованието е столб на општеството, тоа отсекогаш било така. Не можеме да си дозволиме да имаме генерации деца со намалени способности. Мора побрзо да реагираме, да спроведеме реформи, а фокусот на образованието да биде училиштето. Не оној тип на образование што тие го учат, туку да ги учиме да размислуваат, да трчаат, да управуваат – и тогаш ќе направиме нешто. Се борам да ги смениме методите на учење бидејќи не добиваме ништо од учење напамет.

Го создадовте системот за учење НТЦ, кој се имплементира во дури дваесет европски земји. Можете ли да го споредите со традиционалниот систем? Што конкретно добиваат децата од овој начин на учење?

Почнав да правам кампови за надарени деца. Имаше логички задачи, додека не сфатив дека им е здодевно затоа што тоа го имаат на училиште. Размислував за нешто малку поинакво. НТЦ се базира на активирање на тие скриени потенцијали на мозокот. Ако видиме дека некои иновативни методи го активираат целиот мозок, за разлика од класичните, пасивни методи на учење напамет, тогаш тие треба да се користат не само во училиште, туку и во градинка. Но, тешко е да се применат доколку детето има оштетување на мозокот за кое зборувавме, а за кое се виновни родителите. Сите треба да работиме заедно – родителите и градинките и училиштата – и само тогаш ќе направиме нешто.

Како го гледате образованието за дваесет години?

Прво, иднината на образованието ќе мора да се промени во методологијата. Второ, учењето напамет треба да се сведе на минимум. И трето, ќе треба да се воведе многу движење во училиштата. Затоа што ако знаеме дека мозокот се развива во движење до 12 години, а не мислам само на движење и одење, туку и на фината моторика, тоа значи дека предметите како музика и физичко образование се исклучително важни. Уметноста е исто така важна. Тие треба да ги имаат овие предмети секој ден.

Дали тогаш од наставниците ќе се очекува да бидат поиновативни и покреативни?

Секако, тие можат да бидат креативни, но сакаат да им се даде метод. Кога им се дава методот 1, 2, 5 – тие работат.

Не мора да ја приспособуваме училницата – нека биде со креда и сунѓер, видеопроектор или паметна табла. Но, поддршката мора да биде наставникот. Компјутерот не може да го замени наставникот. Тврдам дека во оваа интеракција наставник-ученик се добиваат позитивни хормони – допамин и ендорфин, кои се хормони на меморијата. Тоа е училиштето на иднината.

Натпросечната интелигенција треба да отвори широки можности за дејствување на поединецот, но од вашето искуство, дали тоа може да биде ограничувачки фактор во одредени околности?

Зошто да не, го видов тоа во „Менса“. Има луѓе кои зборуваат неколку јазици, имаат завршено неколку факултети, докторати, а има и такви кои живеат со родителите на 40 години и не работат ништо. Мислам дека и таа интелигенција им беше проблем. Сите се виновни затоа што никој не им ја препознал интелигенцијата. Тоа значи дека нешто во тој развоен пат не се случило. Така, „Менса“ повеќе ја гледам како здружение кое има луѓе со високи потенцијали, но за жал не сите ги искористија тие потенцијали. Интелигенцијата мора да се гледа како потенцијал, но потребни се многу фактори за да се подигне на задоволително ниво.

Извор