Пелтечењето е најпознатото говорно нарушување кај малите деца. Уште од античко време се развивале говорни вештини и се правеле обиди да се најде лек за говорните недостатоци (со објаснување дека пелтечењето е предизвикано од физиолошки причини).

За среќа, денес пелтечењето е поврзано со емоционални конфликти, страв и погрешно научен говор преку педагошки и психолошки теории и може да се реши.

Што е пелтечење, зошто и како се јавува?

Пелтечењето е говорно однесување во кое се повторуваат зборови, букви или делови од реченици. Може да се манифестира во:

-продолжување на звуците
-бавност во говорот
-чести и неприродни паузи во говорот
-додавање различни звуци.

Пелтечењето кај децата често е придружено со:

-страв од зборување
-движења на главата и телото
-емоционална нестабилност
-намалена концентрација.

По подолг период на пелтечење, детето може да развие негативни особини на личноста. Таквите деца често се несигурни, плашливи, немаат упорност, имаат проблеми со завршувањето на задачите, а имаат проблеми и со пренесувањето информации на други луѓе.

Колку се потешки речениците (содржат покомплицирани зборови или се подолги), толку повеќе се зголемува пелтечењето.

На пример, пелтечењето кај 5-годишни деца често се јавува во форма на повторување слогови или двоумење, а може да се интензивира во емоционално тешки ситуации како што е тргнувањето на училиште.

Причини за пелтечење

Причините за пелтечење кај децата можат да бидат од различно потекло. Пелтечењето кај возрасните или пелтечењето во постарото детство може да се појави поради оштетување на централниот нервен систем.

Се верува дека пелтечењето не е наследно.

Иако експертите сè уште не се согласиле за причината за пелтечењето, се претпоставува дека е предизвикано од континуирани проблеми со јазичното изразување и емоционалниот развој. Тие ги поделиле причините за пелтечење во три групи фактори:

Емоционално-психолошки фактори

Емоционално-психолошките фактори се оние што се јавуваат кога детето доживува негативни ситуации во животот. Покрај негативните ситуации, самиот страв од зборување, вознемиреноста и фрустрацијата можат да бидат причина за пелтечење.

Околина

Околината, како што се родителите и семејството, може да влијае врз развојот на пелтечењето кај децата. Родителите, не сакајќи детето да развие тешкотии во говорот, често и претерано активно го поправаат.

Загриженоста за секоја мала грешка во говорот кај детето може да ја разбуди желбата за имитирање на говорот на возрасните и со текот на времето може да развие пелтечење. Овој случај е чест во семејствата во кои имало случај на пелтечење во минатото, па затоа тие самите се обидуваат да го спречат детето да почне да пелтечи.

Ако пелтечењето продолжи по шестгодишна возраст, на пр., пелтечење кај деца на возраст од 7 години, тоа може да влијае врз самодовербата и социјалната интеграција на детето.

Неврофизиолошки фактори

Во современата психологија пелтечењето кај децата е поврзано со неврофизиолошки фактори. Односно, се вели дека е предизвикано од оштетување на невромоторните процеси.

Неодамнешните истражувања покажале дека пелтечењето е почесто кај леваците отколку кај деснаците.

Пелтечење кај деца од предучилишна возраст

Пелтечењето кај децата од предучилишна возраст најчесто се јавува помеѓу втората и третата година од животот. Пелтечењето кај деца на возраст од 2 години често се поврзува со развојни промени во говорот и се смета за физиолошко пелтечење кое најчесто исчезнува само од себе.

Пелтечењето кај деца на возраст од 3 години е исто така честа појава бидејќи јазикот, вокабуларот и синтаксата интензивно се развиваат во тој период. Ако пелтечењето трае повеќе од неколку месеци, се препорачува консултација со логопед.

Постојат неколку видови пелтечење кај децата:

Физиолошко пелтечење кај децата – поради проблеми со артикулацијата и моторна несмасност, детето почесто повторува зборови и фрази, прави паузи во говорот и се двоуми, па доколку не се обрне внимание, обично престанува само од себе.
Развојно пелтечење – детето повторува звуци, слогови и бара интервенција од логопед.
Акутно пелтечење – се јавува во периоди и е поврзано со реакција на некоја психолошка траума (особено ако станува збор за ненадејно пелтечење кај децата, на пр., по стресен настан како што е губење член од семејството или преселба).

Пелтечење кај возрасни

Пелтечењето се јавува кај многу мал процент од возрасните (5 %). Се јавува како резултат на здравствени проблеми или болести на нервниот систем. Пелтечењето кај возрасните може да биде симптом на:

-Паркинсонова болест
-афазија
-дизартрија
-апраксија.

Превенција од пелтечење

Ако се однесувате правилно кон вашето дете, пелтечењето може да се намали или дури и да се избегне. Родителите не треба да ги пренесуваат своите неуспеси и незадоволство врз своите деца со казнување и лошо однесување кон нив:

Негувајте го вашиот однос со вашите деца – ако има повеќе од едно дете во семејството, третирајте го секое дете еднакво, а ако има само едно дете, дозволете му да се дружи со други деца.
Модели на правилен говор – зборувајте му на вашето дете мирно, со умерен тон, користете кратки и едноставни реченици, не коригирајте го говорот на вашето дете, туку понудете му модел со вашиот сопствен говор.
Слушајте го вашето дете – не брзајте го и не обесхрабрувајте го ако изговара неправилно,
читајте му и пејте му – учете песни заедно бидејќи нема пелтечење при пеење.

Пелтечење – третман

Не постои специфичен лек за пелтечење, но третманот со логопед се покажал како успешен, особено кај помладите деца кои неодамна почнале да пелтечат. До 80 % од децата престануваат да пелтечат природно.

Третманот, покрај говорните вежби, се спроведува со намалување на стресот во околината на детето, поттикнување самопомош и поддршка.

Пелтечење – вежби

Постојат неколку начини на кои можете да му помогнете на вашето дете со пелтечењето.

Вежби за дишење – бидејќи пелтечењето често се јавува со вознемиреност и анксиозност, регулирањето на дишењето може да помогне; кажете му на вашето дете да седне, да ги затвори очите и да се фокусира на дишењето; повторувајте го ова со вашето дете секој ден најмалку пет минути.
Бавен говор – забавете го говорот на вашето дете, кажете му да изговара една самогласка по друга во еден збор.
Читање – ако вашето дете може да чита, нека ја прочита својата омилена приказна наглас без стрес или притисок; ако вашето дете почне да пелтечи, не карајте го, дозволете му да продолжи да чита; повторувајте ја вежбата за читање секој ден половина час.

Автор: Тихана Грабариќ

Извор