Што е психолошка процена?

Во текот на развојот на детето понекогаш може да се појават тешкотии со учењето или концентрацијата, комуникацијата, функционирањето во училиште или градинка, или емоционални или бихевиорални тешкотии. Во овие ситуации психолошката процена може да помогне да се утврди дали навистина постои проблем и да се дефинира во која област на развој се јавува и каква е неговата природа.

Психолошката процена е структурирана постапка што ја спроведува обучено лице. Се состои од интервјуа со родители/старатели, слободна игра или интеракција со детето и примена на стандардизирани тестови и прашалници, со цел да се проценат силните страни и тешкотиите на детето во различни развојни области. Текот и методот на спроведување на процената секогаш се приспособени на индивидуалните потреби на детето со цел да се постигне најдобар можен резултат. Процената се спроведува во мирна, пријатна средина со воспоставување топол и доверлив однос со детето и обично трае неколку часа, а доколку е потребно, се организираат дополнителни состаноци.

Целта на процената е да се соберат сеопфатни информации за развојот на детето, или поточно – да се добие увид во тоа како детето напредува во различни области:

-Когнитивен/интелектуален/психомоторен развој
-Визуелно-моторни способности (визуелно-перцептивни способности и графомоторни вештини)
-Карактеристики на вниманието
-Комуникациски карактеристики
-Социо-емоционален развој
-Емоционална и бихевиорална регулација
-Развој и богатство на играта.

Што се користи во процената?

Тестовите за когнитивни способности или тестовите за психомоторен развој ги проценуваат способностите за расудување, учење, решавање проблеми и други способности, со цел да се утврди дали има доцнење во психомоторниот или интелектуалниот развој, во однос на возраста на детето или дали детето е надарено.

Развојните тестови за порани возрасти се администрираат преку игра. Се користат различни дидактички материјали за добивање информации за карактеристиките на вниманието, комуникацијата и играта, а специјализирани прашалници за родители/старатели се користат и како додаток.

Во подоцнежната предучилишна возраст може да се користат посложени тестови за интелектуални способности, кои овозможуваат добивање специфични информации за различни домени на когнитивниот развој на детето.

Тестовите не се единствената мерка за развој. Потребно е да се комбинираат резултатите од тестовите со набљудувањата за време на процената и информациите добиени од родителите или други извори, за да се добие најцелосна слика за целокупниот развој на детето.

Во кои ситуации се спроведува процена?

-При запишување во основно училиште и добивање дополнителни информации во случај на неодлучност за подготвеноста на детето за училиште.
-Кога е потребно да се утврдат причините за несовладување на барањата на училиштето.
-Да се утврди потребата од специфични форми на стимулирање на развојот на детето.
-За целите на планирање третман за дете кое веќе е вклучено во некаков облик на развојна поддршка.
-Да се собере документација потребна за остварување права од доменот на социјалната заштита.
-Секојпат кога родителите сметаат дека е потребно (се загрижени или имаат прашања поврзани со развојот на своето дете на кои сакаат да добијат одговори).

Која е целта на процената?

Процената резултира со објективна мерка на учинокот што јасно опишува дали има отстапувања од она што се очекува за неговата возраст. Врз основа на процената, родителите можат да добијат информации за тоа кои понатамошни чекори и пристапи би биле корисни, на пример, дали детето треба да биде вклучено во индивидуална работа со логопед, образовен рехабилитатор или друг специјалист за развој, дали да се обезбеди индивидуален пристап во редовна училница, или дали да се упати детето на психолошко советување.

Посложените когнитивни тестови даваат резултати што можат да се поврзат со можни интервенции во образовната средина, што обезбедува основа за развивање упатства и препораки за индивидуализирани процедури. Препораките се јасно наведени во писмениот извештај.

Резултатите од процената помагаат да се разберат когнитивните силни страни на детето, кои се основа за учење и развој, но исто така и да се идентификуваат потенцијални слабости или тешкотии, што можат да му го отежнат справувањето во училиште или во други контексти. Ова е клучно за рано идентификување на надареност, но и за специфични тешкотии во учењето. Раното идентификување на состојби како што се нарушување на вниманието и хиперактивност (АДХД) или нарушување на аутистичниот спектар, овозможува обезбедување навремена и соодветна поддршка, со што се ублажува нивното негативно влијание и му се дава на детето најдобра шанса за успех.

Врз основа на процената, родителите можат да добијат инструкции како да го искористат потенцијалот на своето дете и да го водат во постигнување оптимален развој.

Автор: Северина Попов/ магистер по психологија

Извор