Од почетокот на пандемијата менталното и физичкото здравје на родителите се под екстремен притисок. Нивото на стрес, анксиозност и депресија е во пораст, па многумина се запрашаа – зошто одеднаш е толку тешко да се биде родител? Зарем не е природно човечката раса да се грижи за своите деца, и зар со милениуми не ги одгледувавме нашите младенчиња без училишта и градинки?

Еволутивниот биолог Никола Раџани објаснува зошто тоа не е навистина природно за нас.

– Како вид, луѓето се неверојатно лошо обучени да се грижат за своите деца во изолација. Човечките семејства по својата организација се слични на меркатите. И покрај вкоренетото мислење дека модерното семејство се состои од мали, независни единици, реалноста е дека помошта од другите ни значи многу во одгледувањето потомство.

Во поголемиот дел од човечката историја оваа помош ја дава семејството. Во современите индустријализирани општества, каде што преовладуваат малите семејства – наставниците, дадилките и другите професионални негуватели ја заменија поранешната мрежа за поддршка.

Овој вообичаен начин на воспитување на децата нѐ разликува од другите примати. Ние ја делиме таканаречената „заедничка репродукција“ со некои многу подалечни видови, како што се меркатите, па дури и мравките и пчелите – и тоа ни даде важни еволутивни предности.

Видовите што се размножуваат живеат во големи семејни групи во кои поединци соработуваат во одгледувањето деца. Другите примати, како што се шимпанзата, не користат ваков вид родителство. Иако и едните и другите живееме во сложени општествени групи кои се состојат од роднини и нероднини, мајките-шимпанза ги одгледуваат своите деца сами, без помош од други – дури ни татковците. Истото важи и за горилите, орангутаните и бонобоите.

Згора на тоа, женските примати не доживуваат менопауза, туку остануваат плодни доживотно. Затоа е доста вообичаено мајките и ќерките да имаат младенчиња во исто време. Тоа значи дека бабите немаат можност да помогнат со внуците.

За разлика од другите примати, човечкиот вид поголемиот дел од своето постоење на Земјата го поминува во пошироки семејства, во кои мајките добиваат помош од членовите на семејството. Така е во многу современи општества. Татковците често се вклучени во воспитувањето на децата, иако овој степен варира од општество до општество. За децата се грижат браќа и сестри, чичковци, тетки и други роднини и секако – баби и дедовци. Дури и малите деца помагаат во одгледувањето на најмалите. Во такви околности, товарот на грижата за децата ретко паѓа на едно лице.

Аби Пејџ, биоантрополог која опширно ја проучувала финската заедница Агта, вели дека почнува да го разбира целиот опсег на овие традиционални мрежи за поддршка. Дури и четиригодишните се веќе продуктивни членови на општеството.

– Детските придонеси често се занемаруваат – вели Пејџ. Тие помагаат со тоа што ги штитат помалите браќа и сестри од опасност. Пејџ опишува ситуација во која четиригодишно момче ја спасило својата помала сестра од скорпија, што јасно покажува колкава е ваквата помош на родителите.

На Запад, грижата за децата бара ангажман на одговорно возрасно лице, најчесто родител, кој не само што го следи детето туку и поттикнува и стимулира активност. Кога родителите не успеваат да му го обезбедат тоа на своето дете поради тоа што го прават, тие често се чувствуваат виновни. Сепак, постојат многу други начини да се грижите за децата на добар начин без да се бара големо учество на родителите.

Одгледувањето од браќа и сестри е основна карактеристика на видовите кои се карактеризираат со заедничка репродукција. Многу од овие видови живеат во најтоплите и најсувите области на планетата, како што правеле првите луѓе. Тешко било да се најде храна, па затоа била неопходна соработка за опстанок.

Парадоксално, нашата склоност да соработуваме, која ни помогна да преживееме толку долго, можеби ја направи оваа пандемска криза многу потешка за родителите. Тие се отсечени од семејството, но и од институциите кои се грижат за децата и ги имитираат поранешните мрежи на поддршка. Освен тоа, од родителите се очекува да функционираат независно како тоа да е природна, инстинктивна работа за нив.

Родителите сметаат дека оваа задача им е премногу тешка, но не можат да објаснат зошто. Конечно, нашиот западен поим за семејство им придава толку големо значење на мајките, а толку мало значење на другите членови на семејството што никој не ја доведува во прашање идејата дека децата се доволни само за нивните родители.

Но, како што објаснува Ребека Сер, професорка по еволутивна демографија, оваа идеја за самодоволно нуклеарно семејство (родители + деца) постои само во главите на луѓето од Запад, но не и во историската реалност. Тоа било воспоставено од богатите бели западни научници кои, гледајќи ги нивните семејства, претпоставувале дека овој модел отсекогаш владеел.

Животот во нуклеарните семејства е релативно редок на планетата. Постојат различни варијации во семејните структури, но заедничко е тоа што родителите имаат помош во воспитувањето на децата, а тоа важи дури и во средните класи во западниот свет.

Типичниот начин на живот за луѓето не е кај парови кои сами ги одгледуваат децата во изолација. Не е невообичаено жените да бидат домаќинки – тие историски играле значајна улога во производството и обезбедувале за своите семејства.

Кога ќе се промени нашата перспектива и кога ќе почнеме да гледаме на човечкото семејство поинаку, можеби нашите очекувања од родителите ќе бидат поинакви. Наместо да се земе здраво за готово дека родителите, а особено мајките треба да го преземат целиот товар, треба да укажеме на важната улога на другите членови на семејството и помошта однадвор. Ако разбереме колку зависиме еден од друг кога станува збор за одгледување потомство, би биле пољубезни и кон другите и кон себеси.

Да се ​​очекува луѓето да се однесуваат како шимпанза е исто како да очекуваш мравка да се одвои од колонија. Признавањето дека зависиме од другите не е знак на неуспех, туку на прифаќање на нашата човечка природа.

Извор