Прашањата до психолозите и психотерапевтите може да ги испраќате на е-пошта: prasajpsiholog@deca.mk. Ве молиме прашањата пишувајте ги на кирилица. Нашето мото е: Кој прашува, дејствува! Кој си молчи, претпоставува!

ПРАШАЊЕ: Го загубив сопругот оваа година, трагично загина во сообраќајна несреќа враќајќи се од пат (по професија беше шофер). Моите деца се на возраст од 6 и 4 години и бевме навистина сложно и среќно семејство, имав прекрасен брак, а тие прекрасен татко. Беа многу поврзани со него. Разговарав со неколку психолози и сите беа на ставот дека јас како мајка треба да одлучам кога и како ќе им ја соопштам вистината. Така што тие знаат дека татко им доживеа сообраќајна несреќа, дека поради тешките повреди докторите не можеа да му помогнат, дека сега е на небото и дека ги сакал и дека секогаш неизмерно ќе ги сака, но дека никогаш нема да може да биде со нас или да го видиме во живо. Јас сум блокирана, навечер едвај успевам да пуштам некоја солза и добро се носам, имам чувство дека е на пат.

Децата имаат албум со слики од татко им, им дозволувам да го споменуваат и речиси секоја реченица започнува со „тато вака правеше“ или „тато така кажуваше“. Знам дека многу тагуваат, но, како и јас, го потиснуваат плачењето, полесно им е да се сеќаваат на него преку настани од минатото. Како да им помогнам да ја пребродат оваа страшна траума и да поминат без последици?

Прашува: мајка

ОДГОВОР: Искрено жалам за вашата загуба. Иако е неизбежен дел од животот, никогаш не е лесно да се зборува за оваа тема бидејќи е болна и тешка. Имате голем предизвик пред вас – да им обезбедите поддршка на вашите деца, а истовремено да се носите со вашата тага и целата промена. Природно и разбирливо е родителите од најдобра намера и интерес да ги заштитат своите деца од тешки емоции. Во вакви ситуации повеќето одлучуваат да тагуваат сами и некако „тајно“ да се носат со својата болка и болната вистина. За да бидете во можност на најдобар начин да им ја објаснете на вашите деца загубата, добро би било првин вие да ја прифатите вистината и да ги покажете своите чувства и да тагувате.

Вашата вистина за загубата е болна, но таа треба да се прифати бидејќи да се живее секој ден во „лага“ – дека сè уште е на пат и дека ќе се врати – е најтешко. Ова бара од вас голема енергија, ве троши и не ви дозволува да направите каков било чекор нанапред, па затоа ви е тешко да им кажете на децата.

Многу е важно за децата вие искрено и отворено да ја покажете својата тага и болка и да разговарате. На тој начин и тие ќе научат дека е во ред да бидат тажни и дека можат да ги покажат болката и тагата. Децата се „неми“ набљудувачи, без разлика дали активно се присутни или не, тие набљудуваат, слушаат и гледаат сè што се случува околу нив. Децата гледаат како вие се носите со целата ситуација, ако вие ги потиснувате чувствата, и тие ќе го прават истото, затоа е добро и здраво да ги покажете вашите чувства пред нив.

Билјана Манасова-Јовановиќ, дефектолог и психотерапевт

Во возраста во која се вашите деца најдобро е јасно и искрено да им се каже, без додавање апстрактни поими кои тие не можат да ги разберат. Додека ги гледате сликите, можете да кажете дека сте тажни и дека ви е тешко, дека ви недостига, но дека сте добро, дека ќе бидете добро. Тешко е за родителот кога ги гледа своите деца тажни и веројатно буди чувство на беспомошност кај вас и ве потсетува на вашата тага, но на овој начин им давате на децата рака и поддршка во процесот на тагување, им давате сигурност и стабилна поддршка полна со љубов за да можат и тие да тргнат напред.

Многу е важно за децата вие искрено и отворено да ја покажете својата тага и болка и да разговарате. На тој начин и тие ќе научат дека е во ред да бидат тажни и дека можат да ги покажат болката и тагата. Децата се „неми“ набљудувачи, без разлика дали активно се присутни или не, тие набљудуваат, слушаат и гледаат сè што се случува околу нив

Децата на таа возраст не толку лесно ги вербализираат чувствата, па затоа можат да покажуваат различни измешани чувства, да се тажни и понекогаш лути, агресивни или пак да плачат, да одат напред-назад… прифатете го тоа, внимавајте да не кажете: „Тато не сака да плачете и да бидете тажни, тој сака да сте храбри“, туку рефлектирајте ги нивните чувства: „Знам дека си тажен, те лути што тато нема да се врати“. Важно е да им се помогне на децата да разберат дека целта не е да се „помине“ низ ова на најлесен начин, туку да се прифати. А сè додека вие не ја прифатите целосно вистината, нема да можат и тие. Добро е да им се каже и дека секој различно тагува, но дека тоа е во ред, дека ќе бидете секогаш тука со нив да разговарате и дека не се сами. Дајте си време себеси, а и ним, во процесот на тагување, но тагувајте.

Ако чувствувате дека ви е потребна помош да ги искажете вашите чувства, би било добро да ја побарате од најблиските, но и од стручно лице со кое ќе можете отворено да разговарате.

Одговара: Билјана Манасова-Јовановиќ, дефектолог и психотерапевт; Психотерапија и советување 
е-пошта: sovetuvanje@gmail.com

Психолозите и психотерапевтите ги одговараат прашањата според редоследот на нивното испраќање, а одговорите ќе се објавуваат на Деца.мк. Одговорите имаат психоедукативна функција и ги насочуваат родителите кон посеопфатни насоки на решавање на состојбата што ги мачи. Се разбира, покомплексните прашања подразбираат покомплексен пристап.

Рубриката „Прашај психолог“ овозможува стручна поддршка од психолози и психотерапевти на родителите при справување и решавање одредени актуелни прашања од психолошка природа на нивните деца и е резултат на соработка помеѓу Деца.мк и „Психотерапика“ – здружение за психологија и психотерапија. На прашањата одговараат психолози и психотерапевти, членови и соработници на здружението, како и самостојни експерти, соработници на Деца.мк.