Кога би ја играле играта асоцијација, ако ни биде дадена задача да го претставиме зборот комуникација со цртеж, колкумина од нас би нацртале телефон како решение за оваа задача? Колку технологијата се вовлече во порите на нашето секојдневие, во нашите трпезарии, детски соби…? Кога ги отвораме очите, дали прво зборуваме или кликнуваме? Како комуницираме и дали воопшто го правиме тоа, барем на начин што е карактеристичен за човечкиот вид? Што е успешна комуникација?
За овие важни прашања зборува професор д-р Милица Андевски, редовна професорка на Филозофскиот факултет во Нови Сад, катедра за педагогија.
– Сето она што е во согласност со самата природа на човекот, желбата за блискост, за меѓучовечки односи, пријателство, интеракција и доверба е она што ја карактеризира успешната и здрава комуникација. Дури и кога имаме несогласувања, недоразбирања, но ги решаваме на адекватен начин, без насилство и лоши зборови, тоа е исто така успешна комуникација. Важно е да знаеме дека сето ова можеме да го научиме и да ги совладаме вештините неопходни за соодветен облик на комуникација, само ако тоа е нашата цел.
Родителите и околината играат голема улога во овој процес на учење, ако зборуваме за децата на најмала возраст. Освен тоа, невербалните знаци и нивното правилно читање и препознавање се исклучително важни и играат клучна улога во развојот на комуникацијата. Нивното познавање покажува колку се гледаме додека комуницираме. Кога ќе научиме да препознаваме емоции на нечие лице и тело, не е важно дали зборуваме со Афроамериканец, Кинез или со брат. Емоциите се препознаваат без разлика каде сме родени и на која култура ѝ припаѓаме. Кој ги научи сите бебиња во светот на првата насмевка, и сите ние позитивно да реагираме на таа насмевка? Уште во најраните години, детето од предучилишна возраст може да препознае некои основни и најчесто изразени емоции на своите родители, како што се гнев, тага, среќа, грижа. Треба да бидеме свесни дека сето тоа не може да се пренесе или научи преку технологијата, која, имам впечаток, сѐ повеќе станува начин на комуникација наместо помош и олеснување. Ние не сме продолжена рака на технологијата, но таа треба да биде наша помошна алатка – вели професорката.
Кога станува збор за начинот на кој децата на училишна возраст комуницираат меѓу себе, нивниот однос со родителите, како и влијанието и последиците од употребата на технологијата на таа возраст, проф. Андевски забележува:
– Големата промена што ја гледам е во нивната меѓусебна комуникација, секој има свој телефон и преку него комуницира. Тоа е нова култура и новиот бонтон. Стана нормално да разговараме меѓу себе и да си ги гледаме телефоните во исто време, што некогаш се сметаше за крајно некултурно и неприфатливо однесување. Но, нема да кажам дека децата и младите се виновни. Не можеме да ја извадиме комуникацијата надвор од контекст, не можеме да ги споредиме младите некогаш и сега. Такви се затоа што времето е друго, самите услови и односи. Лично, кога станува збор за деца на училишна возраст, повеќе ме загрижува следново сознание: истражувањата покажаа дека постојаното вмрежување и достапноста до другите не дозволува поединецот да се запознае себеси или да формира идентитет.
Значи, немаме доволно односи со самите себе, не се разбираме себеси и поради тоа не можеме да ги разбереме другите. Се гледаме низ алтернативен простор, преку видеоигри, а во игрите тоа не е реалност. Во игрите можеме сѐ. Колку што се снаоѓаат во виртуелниот свет, толку не се снаоѓаат во реалниот живот, имаат пријатели на социјалните мрежи, а немаат толку многу во реалноста. Хипервнимателноста се јавува поради прекумерна употреба на технологии. Сето тоа има огромни последици врз комуникацијата, блискоста и меѓучовечките односи во иднина. Децата се сѐ повеќе отуѓени и осамени, емоционално се незрели бидејќи уште од мали користат технологии и ги доживуваат животот и емоциите во виртуелниот свет, а не во реалниот. Не можам да научам емпатија на телефон, ниту да научам контрола на емоциите. А она што е уште поголем проблем е што родителите не ни зборуваат со децата што гледаат на интернет, не ја контролираат содржината и не посочуваат што е добро, а што лошо во неа. Дури и лош пример од интернет е добра можност за едукативен разговор со детето.
Денес е невозможно на децата да им се забрани да консумираат содржини кои се популарни во нивната врсничка група, но родителот мора да биде информиран за трендовите што ги следи неговото дете, за идолите и интересите на детето. Мислам дека сето ова би било лесно доколку родителите не станат зависни од технологијата и честопати одложуваат да разговараат со своите деца поради нивните занимања, деловните е-пораки и другите содржини на нивните телефони. Денес, таблетите и телефоните се со семејствата на семеен ручек. Ручаме под илузија дека сме заедно, а всушност не сме.
Како делумно решение и позитивен чекор на нашиот образовен систем, професорката го посочува воведувањето на нов предмет во училишните училници, кој е предмет на вредносна ориентација. Таа смета дека обидот за враќање на младите кон традиционалните вредности со воведување кодекс на облекување, поздравувањето на професорите во училниците е корисно бидејќи младите сепак треба да имаат одредени граници и правила на однесување. Таа смета дека резултатите од овие промени не можеме да ги очекуваме веднаш, а за позитивен ефект потребно е одредено време.
– Она што секој од нас може да го направи, почнувајќи од себе, е да не остави да помине ден без прегратка од своето дете, убав збор, поздрав до соседот, разговор со пријател… бидејќи комуникацијата не се одвива на мрежите, туку во реалноста. Ниту еден емотикон не може да ги замени искрената насмевка и топлиот збор. И на тоа мораме секојдневно да ги потсетуваме нашите деца – вели проф. д-р Милица Андевски.
912