Некои деца пелтечат, некои не. Зошто е така и какви видови пелтечење има, објаснува Александра Ѓорѓевиќ, дипломиран логопед и психомоторен едукатор.

Покрај спроведувањето на терапијата за пелтечење, Александра ги едуцира и колегите на тема пелтечење, како да се процени и третира пелтечењето кај децата и возрасните.

Кога станува збор за пелтечењето, Александра вели дека најчесто ја прашуваат како се спроведува логопедскиот третман кај децата што пелтечат, а не се свесни за своето пелтечење.

– Со такви деца се прават вежби за релаксација, гласовни вежби, вежби за ритам, говорни вежби кои бараат секој нивен исказ да биде добро испланиран. Им го зајакнуваме капацитетот за течен говор во опуштена атмосфера. Ги учиме да го контролираат ритамот, кој подоцна ќе го пренесат на својот говор, а сето тоа позитивно влијае врз флуентноста на нивниот говор, иако сѐ уште не се свесни за дисфлуентноста – вели таа.

Таа објаснува кога најчесто се јавува пелтечење, какви видови пелтечење постојат, зошто се јавува, како да му помогнете на детето што пелтечи и кога е време родителите да се консултираат со логопед.

– Првиот период во кој забележуваме појава на пелтечење е периодот по прозборувањето: втората година од животот, па до петтата година, бидејќи тоа е периодот кога речникот на детето експанзивно се проширува, а потоа и јазичниот развој, т.е. протокот на говор не може да го следи текот на мислата. Понатаму, постојат некои критични периоди во кои може да се забележи и појавата на пелтечење, имено проширувањето на семејството, кога децата добиваат браќа и сестри, започнување на училиште, пубертет, адолесценција, сите оние пресвртници што се случуваат во текот на развојот.

Постојат повеќе видови пелтечење и ова е нивната главна поделба.

– Постојат примарно и секундарно пелтечење. Кога зборуваме за примарното пелтечење, го поврзуваме со предучилишниот период и тоа е условно кажано поблаг облик на пелтечење. Потоа, ако зборуваме за симптоми, има повторувања, односно повторувања на одредени звуци и слогови, а она што е карактеристично за примарното пелтечење е тоа што детето не е свесно за својот проблем со говорот. Што се однесува до секундарното пелтечење, тоа е поврзано со постара возраст и е во потешка форма бидејќи постои напнатост во мускулатурата и на говорните органи и на остатокот од телото и детето станува свесно за своето пелтечење, па поради тоа може да развие механизам за компензација – за да не пелтечи, ќе направи одредено движење на телото.

Со оглед на напнатоста што постои, покрај повторувањата, може да настанат и целосни блокади, т.е. престанок на говорот. Кај секундарното пелтечење се изразуваат социјалната и психолошката компонента на пелтечењето, а не само говорната компонента, како што е случајот со примарното пелтечење.

Дали пелтечењето е навистина почесто кај момчињата отколку кај девојчињата и зошто?

Да, пелтечењето е навистина позастапено кај момчињата; во зависност од авторите и истражувањето, таму се споменуваат некои различни односи. Причината за тоа, кога станува збор за говорно-јазичните тешкотии, не само за пелтечењето, може да се најде во тоа што церебралното созревање се јавува побрзо кај девојчињата и тие се понапредни во говорно-јазичниот развој, додека кај момчињата забележуваме дека се понапредни во моторниот развој – вели Александра.

Колку долго е нормално да трае физиолошкото или развојното пелтечење?

– Кога зборуваме за физиолошко пелтечење, постои еден вид парадокс бидејќи зборот физиолошки укажува на нешто што развојно се јавува кај секој што има типичен развој, а зборот пелтечење укажува на некаква патологија. Затоа, претпочитам да го користам терминот минлива дисфлуентност во говорот, течниот говор е течен говор, а пелтечењето е дисфлуентно. Сè што трае подолго од две недели е причина да контактирате логопед. Понекогаш вистинското пелтечење може да изгледа како привремена дисфлуентност бидејќи пелтечењето само по себе подразбира фази кога човекот пелтечи, но и потоа некои периоди кога говорот е целосно течен – предупредува таа.

На прашањето како да се разликува физиолошкото пелтечење од посериозните облици на пелтечење, Александра вели дека минливата дисфлуентност може да се разликува од пелтечењето по тоа што при минлива дисфлуентност нема грчеви на органите и другите мускули на телото и не постои блокада во говорот, а дишењето не е засегнато, додека кај вистинското пелтечење има и тешкотии со дишењето.

Исто така, со вистинско пелтечење може да настанат тешкотии на ниво на глас, односно гласот се прекинува. Исто така, со вистинско пелтечење има соматски поплаки, како потење на дланките и болки во стомакот, а има и емотивни реакции на пелтечење, додека кај минливата дисфлуентност тоа воопшто не е присутно.

Извор