Терминот „хиперактивност“ стана многу популарен и денес означува многу работи – живо дете, полно со енергија, постојано во движење, разговорливо и љубопитно. Ако вашето дете е такво, тоа сепак не значи дека има АДХД, што вклучува група на различни симптоми на нарушување на вниманието, придружени со немир и импулсивност. АДХД е невроразвојно нарушување за кое се проценува дека погодува 8 до 11 проценти од децата на училишна возраст и е двојно почесто кај момчињата.

Многу карактеристики на АДХД често се забележуваат пред четиригодишна возраст и стануваат очигледни кога детето ќе почне да оди на училиште, бидејќи не може долго време да слуша нешто, да одржува будност и да се вклучува во специфични задачи. Поради невнимание, хиперактивност и импулсивност, детето со АДХД има тешкотии со учењето и приспособувањето на социјалните правила, па се чувствува изолирано од врсниците.

Родителите треба да знаат дека АДХД е биолошки детерминирано нарушување, па затоа не е само фаза што детето ќе ја надмине, не е резултат на неуспешно воспитување, ниту е знак дека детето е лошо. Хиперактивноста се манифестира така што детето често ги тресе рацете и нозете, се нервира, се извиткува, се грчи, често станува во ситуации кога се очекува да седи мирно, претерано трча, скока или се качува во ситуации каде што тоа не е соодветно, има тешкотии да игра тивко, често зборува претерано, гласно е, постојано е во движење, лесно се возбудува, одеднаш посегнува по предмети, немирно е и темпераментно.

Нарушување на вниманието значи дека детето има проблем да го одржи вниманието, се чини дека не слуша дури ни кога му се зборува директно, има тешкотии да организира задачи и активности, често губи работи, лесно се одвлекува од надворешни стимули, побавно е од другите деца во учењето, невнимателно е, расеано, има тешкотии да следи инструкции, има тешкотии да ги заврши задачите. Недостиг на контрола на импулсите се забележува кај детето кое има тешкотии да го чека својот ред, често ги прекинува другите, реагира бурно и емоционално без да ги предвиди последиците, дејствува пред да размисли, преминува од една активност на друга, не може да чека некој да заврши реченица или акција, прекинува разговор, им се наметнува на другите, не чека инструкции, не може да ги прифати правилата на играта.

Испади на бес

Имено, АДХД кај децата првенствено се препознава по фактот дека им ги отежнува адаптацијата и нормалното функционирање во вообичаени социјални ситуации, вклучително и оние дома и во училиште. Покрај нарушувањето на вниманието и хиперактивноста, фрустрацијата може да се појави и со напади на бес, спротивставување и непослушност, па дури и насилство. Во некои случаи АДХД кај децата е голема пречка за воспоставување пријателства со врсниците и чувство на прифатеност во општеството, поради што може да се појават и недостиг на самодоверба, анксиозност, нарушувања на спиењето, промени во расположението, па дури и депресија.

АДХД и предвременото породување

Точната причина за ова нарушување сè уште не е позната. Се претпоставува дека станува збор за генетска предиспозиција што се манифестира во различна структура на мозочните функции. На пример, АДХД кај децата е предизвикан од ниски нивоа на допамин, невротрансмитер кој овозможува информациите да се пренесуваат помеѓу невроните во централниот нервен систем. ПЕТ скенирањата (позитронска емисиона томографија) исто така можат да го визуализираат недостигот на активност во деловите од мозокот одговорни за внимание, социјална процена и моторни вештини.

Некои студии покажуваат врска помеѓу АДХД кај децата и употребата на алкохол, дрога и пушење од страна на мајката за време на бременоста, или сугерираат дека стероидните инјекции дадени на бремени жени за да се спречи предвремено породување можат да имаат негативно влијание врз развојот на детето и да предизвикаат емоционални проблеми подоцна во животот.

Како се поставува дијагнозата?

За дијагноза според клиничките упатства, симптомите на АДХД мора да се појават во две различни ситуации, на пример, во градинка и дома, и до седумгодишна возраст. Бидејќи АДХД кај децата се манифестира како група на симптоми, дијагнозата е во голема мера потпомогната од набљудувања од родители, наставници, тренери, пријатели и други блиски луѓе. Исто така, важно е да се спроведат физички, невролошки и психолошки тестирања. Ова е важно за да се разликува АДХД кај децата од други состојби со слични симптоми. Имено, многу знаци на АДХД можат да укажуваат на други развојни нарушувања, особено во предучилишна возраст. АДХД е полесно да се препознае подоцна во детството бидејќи често се јавува моторна немирност (разни движења на рацете, неможност за мирно седење).

Третман на АДХД

Стандардниот третман за деца со АДХД вклучува лекови (психостимуланси) и бихевиорална терапија. Не постои специфичен лек за тешкотиите на детето со АДХД. Се користат различни видови лекови, најчесто стимуланси на централниот нервен систем, иако ова може да звучи парадоксално. Стимулансите го зголемуваат инхибиторното влијание на префронталниот кортикален регион и со тоа ја намалуваат хиперактивноста. Тие можат да ги намалат невниманието, импулсивноста и агресијата кај децата од училишна возраст и да ги подобрат моторната координација и ракописот. Со терапија со овие лекови, се подобруваат однесувањето и социјалното функционирање на детето, како и неговото внимание. Бихевиоралната терапија се однесува на психотерапија насочена кон подобрување на моделите на однесување во различни околности и е корисен додаток на лековите. Овој вид советување може да им помогне на децата да го разберат АДХД, како и да им обезбеди механизми за справување со сопствените емоции. Исто така, може да им помогне на родителите подобро да се справат во одредени ситуации.

Автор: Ведрана Ларва

Извор