Србија е една од земјите каде што децата многу доцна се осамостојуваат, а истражувањата покажуваат дека речиси поголем број 30-годишниците живеат со родителите. Доцна независност и разделба, подоцнежни бракови, зголемен број разводи, проблеми во родителството… Сето тоа се последици од истата болка – продолжената адолесценција.

Оваа „болка“ го мачи не само општеството во регионот, туку и голем дел од човештвото, а последиците не се само психолошки и емоционални, туку и економски и медицински. Неодамнешните невролошки истражувања покажале дека дошло до промени во самиот човечки мозок. Фронталниот кортекс (префронтален кортекс), одговорен за размислување и самоконтрола не се развил целосно до средината на 20-тите години, како што до неодамна се веруваше. Но, затоа зоните поврзани со емоционалните центри се целосно развиени до 17 години. Така, сѐ почесто мозокот на 24-годишник повеќе личи на мозок на тинејџер отколку на возрасен!

Затоа некои земји ја поместуваат возраста на полнолетство од 18 на 21 година. Во Швајцарија стапката е дури 25. Во Србија границата на зрелост нема да се менува формално-правно, но кривичното дело на секој малолетник што ќе го стори индивидуално се оценува, како и неговата зрелост. Со оглед на тоа што голем број од нив покажуваат незрелост, казните понекогаш се поблаги отколку што инаку би биле за личност од, на пример, 22 години. На пример, Србија, како и многу други земји, е земја на противречности. Животот е сѐ побрз, но затоа младите сè побавно влегуваат во светот на возрасните.

Адолесценцијата започнува на почетокот на пубертетот и трае додека детето не почне да живее живот на возрасен, објаснува Тања Папиќ, психотерапевт. Пубертетот претставува физички и сексуален развој, а адолесценцијата претставува емоционален, социјален, ментален и психолошки развој. Меѓутоа, денес се соочуваме со два феномени: децата порано влегуваат во пубертет и адолесценцијата трае подолго. Една од причините е модерниот начин на живот, кој бара подоцнежно завршување на училиштето, а подоцна независност и одвојување од родителите.

Додека на Запад е императив детето да биде среќно, во Азија нема многу покажување љубов, туку има учење на децата за борба. Затоа, вели Миливојевиќ, тие деца се успешни, додека децата на Запад често се несреќни и неисполнети. Наместо да ги прават среќни, нивните родители требало да ги научат како сами да ја постигнат среќата. Периодот на адолесценција го опфаќа периодот од 11 до 25 години. Ако се држиме до тоа, тоа би значело дека по 25 години младиот човек треба да има развиен идентитет во секоја смисла, да знае да се снајде и сам да си ги решава проблемите. Сепак, тоа не е случај во практика. „Имам впечаток дека постои општа тенденција за поддршка на продолжената адолесценција. Постојано се соочуваме со фактот дека е пожелно да се биде млад, опуштен и ноншалантен, а зрелоста, одговорноста, независноста и искуството кои одат со годините се помалку интересни“, вели Миливојевиќ. Исто така, економската состојба во регионот го отежнува одвојувањето од родителите, поради немање работа или ниска плата. Сепак, има сѐ повеќе луѓе кои се финансиски независни, но нивниот начин на живот е адолесцентен, без разлика што одамна наполниле 25 години.

„Да се ​​биде возрасен значи да се има идентитет, да се прифати одговорноста, да се решаваат проблемите, да се носат одлуки и да се трпат последиците. Но, современото општество ја нагласува постојаната возбуда и брзото задоволување на потребите. Ова не ги поддржува младите да растат, а адолесценцијата значи отпор кон возрасните и нивните барања“ – вели овој психотерапевт.

Папиќ додава дека дел од одговорноста имаат и родителите, а нивната одговорност не е поврзана само со адолесценцијата, туку и со раното детство и образовниот стил. Таа смета дека е неопходно децата да се направат независни и да веруваат во младите – дека се способни да донесат правилни одлуки и да ги трпат последиците од своите грешки и да учат од нив. Меѓутоа, во реалноста, родителите постојано им испраќаат на младите порака „дека се млади и затоа не знаат“, „дека не се доволно способни да донесат правилни одлуки“, „дека родителите знаат подобро“, „дека не им е тешко да направат сѐ за своите мали и големи деца, да им олеснат “…

„Ја почитувам родителската љубов, грижа и желбата нивните деца да бидат среќни, задоволни и безгрижни, но не поддржувам лишување на компетентноста на децата и младите бидејќи последицата е страв од пораснување, како и сомнеж во личната способност и искуство“ – заклучува Папиќ.

И психотерапевтот д-р Зоран Миливојевиќ главниот проблем го гледа во родителите. Доминантниот начин на воспитување, вели, има цел да го израдува детето, а тоа значи дека неговите родители ги исполнуваат желбите за да бидат задоволни. Таквото вкоренето мислење подразбира дека родителот е добар само ако детето е среќно. – А целта на родителите, всушност, е да ги подготват децата за самостоен живот во општеството. Значи, да се биде дете и самостојно и социјализирано истовремено. Сепак, многу родители се заведени од идејата за детската среќа како цел, па децата се неподготвени за „големиот свет“. Гледаат како нивните родители напорно работат за да ги направат среќни, а мислат дека „не е добро да се биде возрасен“ – вели Миливојевиќ.

Не сакаат да пораснат и да се соочуваат со проблеми и обврски. Затоа, ако учат, често полагаат испит или два со години. Според Миливојевиќ, младите се инфантилни, себични, нарцисоидни, без емпатија кон другите. Дома ги обожаваат, па имаат исклучително убава слика за себе, но резултатите изостануваат. Бидејќи се интелигентни, ги обвинуваат другите за нивните неуспеси – родителите, училиштето, работодавците: „Не се способни да одржуваат долги врски, лоши работници се бидејќи немаат работни навики, често се лоши родители бидејќи не се навикнати да се откажуваат заради другите“.

Исто така, се школувале исклучиво за она што го сакаат (на пример, уметност), па денес порасна цела генерација која не може да го обезбеди животниот стандард што го имале нивните родители. Многумина не го сакаат тоа.

Затоа во Србија има феномен на млади луѓе кои нема да работат за 500 евра, бидејќи тоа им е малку (последица од преценувањето што го имаат дома), но не се срамат да ги потрошат 250-те евра на мајка си.

– Имаме и посебен феномен на родители кои ги врзуваат децата за себе и за својот дом бидејќи се разочарани од партнерството. Остануваат во брак само поради децата, а кога ќе дојдат во периодот кога треба да се разделат, родителите тоа го „саботираат“, не им даваат „психолошка дозвола“ да си заминат – заклучува Миливојевиќ.

На сето ова, социолозите наведуваат дека човештвото сѐ повеќе станува заедница на незрели поединци кои бараат задоволство. Таквите поединци се совршени потрошувачи кои ќе го дадат последниот денар за да симулираат среќа, а со нив лесно се манипулира. „Човечкиот мозок е пластичен и се развива во зависност од надворешните дразби“, вели Зоран Миливојевиќ. Ова може да се забележи и кај тримесечни бебиња. Затоа и не е чудно, со оглед на воспитувањето и начинот на живот, што мозокот на 25-годишник повеќе личи на мозок на тинејџер отколку на возрасен.

Самоконтролата ја создава родителот првично контролирајќи го детето, сѐ додека детето не развие самоконтрола.

Дисциплината со текот на времето се претвора во самодисциплина. Тоа сѐ повеќе им недостига на децата – наведува овој психотерапевт.

Автор: В. Црњански Спасојевиќ

Извор