Колку и да се трудиме, не можеме да ги задржиме нашите малечки во „заштитен балон“ и да ги заштитиме од лошите работи што им се случуваат – особено овие денови кога е сосема невозможно да го заштитите вашето дете од траума. Децата од сите возрасти може да страдаат од трауматски стрес откако ќе доживеат насилно или опасно физичко, психолошко или емоционално искуство, а тоа може да ја надмине нивната способност да се справат и правилно да заздравуваат, според Управата за злоупотреба на супстанции и услуги за ментално здравје (SAMHSA), САД.

Многу искуства може да предизвикаат одговор на емоционална траума кај децата, според SAMHSA. Некои потенцијално трауматски стресни фактори вклучуваат малтретирање; психолошка, физичка или сексуална злоупотреба и/или занемарување; природни катастрофи, тероризам и насилство во заедницата и училиштата; сведочење или доживување насилство од интимен партнер; сексуална експлоатација; несреќи; болест или повреда; ненадејна или насилна загуба на некој близок; бегалски и воени искуства; и искуства поврзани со војска, како што се распоредување на родителите, загуба или повреда. Но, не секое дете реагира на ист начин, а во некои случаи родителите можеби дури и не се свесни дека нивното дете имало трауматично искуство. Одговорите на траума, исто така, може да варираат во зависност од возраста и/или фазата на развој, па затоа е разбирливо ако сакате да го поддржите вашето малечко без разлика низ што поминало или како се справува со тоа. Еве како можете да ги забележите знаците.

Што се случува со умот и телото по траума?

Експертите за траума се согласуваат дека телото го задржува резултатот, што значи дека кога доживуваме сериозно вознемирувачки настан, траумата има начин да се пробие низ нашите тела, при што последователните ефекти на стравот и стресот се појавуваат денови, недели, месеци, па дури и години подоцна, особено ако не работиме активно на лекување. Истото важи и за децата и адолесцентите, објаснува д-р Џесика Стерн, соработник на катедрата за психологија на Универзитетот во Вирџинија.

„Големите стресни фактори ги ставаат нашите тела во режим на борба/бегство/замрзнување – целиот наш нервен систем е фокусиран на управување со заканата и одржувањето на нашата безбедност“, вели таа. „Но, во детската траума, често не можеме да избегаме од заканата или да се вратиме на чувството на сигурност. Емоционално, може да има чувство на беспомошност, губење контрола и чувство дека сте заглавени во тој режим. Така, дури и кога веќе не сме во опасност, нашите мозоци и тела остануваат во состојба на висока готовност, ослободувајќи каскада од хормони на стрес кои можат да ја попречат нашата способност да обрнеме внимание, да спиеме или да се занимаваме со другите социјални активности“.

Постојат десетици начини на кои траумата може да се манифестира кај децата, вклучувајќи:

– Апетитот се менува
– Промени во расположението
– Спиењето се менува
– Емоционални нарушувања
– Кошмари и/или ноќни мори
– Глумење или агресивно однесување
– Тешкотии со концентрацијата
– Повлекување
– Приврзаност
– Социјални проблеми.

Меѓу помалку очигледните симптоми, додава Стерн, е реприза на искуството. „Бидејќи децата ги обработуваат своите искуства преку игра, тие исто така може повторно да ги прикажат трауматските настани на овој начин. Повторливата игра – на пример, постојано повторување на каснување од куче – може да открие искуства и емоции каде што детето можеби се чувствува заглавено во траумата на настанот“. Секој симптом на траума може да биде минлив или долгорочен, поради што раното забележување знаци и поддршка на вашето дете е од најголема важност. „Емоционалната траума од детството, ако не се реши, може да го промени развојот на мозокот и системот за одговор на стресот на телото“, вели Стерн. „Овие искуства буквално влегуваат под кожа, обликувајќи ризично однесување и ризици за физичкото и менталното здравје“.

Како да ги забележите знаците и да го поддржите вашето дете?

„Една од најдобрите работи што родителите можат да ги направат – без разлика дали се справуваат со емоционална траума или нормални подеми и падови на децата – е да ги забележат своите деца“, вели Стерн. „Го познавате вашето дете подобро од кој било и можете да препознаете дали нешто не е во ред. Забележете дали има голема промена во однесувањето на вашето дете, особено нарушувања во исхраната или спиењето (кошмари, проблеми со заспивањето сам/а, спиење многу повеќе од вообичаено), анксиозност, избегнување на одредени места или поединци, соматски симптоми без јасна физичка причина (како што се стомачни болки или главоболки) или ненадејни промени во расположението, раздразливост или агресија“.

Стерн забележува дека овие знаци не значат дека што е „погрешно“ со вашето дете – тие се начините на вашето дете да се обиде да се справи со трауматски настан. Она што најмногу му треба на вашето дете е вашето разбирање, смирувачко присуство и поддршка за да го помине тоа. „Во пресрет на трауматски настан, основната потреба на децата е да се чувствуваат безбедно и поврзани – а не сами во она што го доживеале“, додава Стерн. „Најважното нешто што родителите можат да го направат е да бидат достапни и доверливи – да обезбедат постојано засолниште на безбедност и сигурност додека децата работат на справувањето. Може да биде корисно да се консултирате со училишниот советник на вашето дете или да разговарате со педијатарот на вашето дете за да добиете упат за терапевт.

„Исто така, важно е да се препознае дека родителите можат да работат на сопствената траума, па затоа и тие имаат потреба и заслужуваат поддршка – од партнерите, пријателите, нивната духовна заедница и терапевт ако е потребно“.

И покрај тоа што можеби ќе треба многу љубов и трпение за да го пренесете вашето дете (и вие самите) низ бурата, можно е исцелување. „Добрата вест е дека детската траума може да се реши преку терапија и промени во домашната средина за да им се помогне на децата да имаат чувство на безбедност и стабилност“, вели Стерн. „Иако заздравувањето од траума може да се случи во која било фаза од животот, раната интервенција е особено ефикасна – колку побрзо можеме да ја идентификуваме и да работиме на лекување на емоционалната траума во детството, толку е поголема веројатноста да ги спречиме долгорочните реперкусии врз нивното физичко и ментално здравје.“

Автор: Ариел Тшинкел

Извор