Злоупотребениот поединец обично не ја предизвикува злоупотребата, а кога таа ќе се случи, обично не знае сам да се справи со неа. Меѓутоа, за да може однесувањето да се карактеризира како насилство, важно е покрај агресивноста да ги исполнува и следните критериуми:

-нерамнотежа на моќта (насилникот ја користи својата моќ за да ги контролира другите, да ја одржува популарноста – да се покаже)

-се повторува или има тенденција да се повторува.

Честопати насилството не е очигледно, а жртвата на насилството се плаши да го пријави. Затоа е важно да препознаеме дека насилството се случува кога не е очигледно.

Кога зборуваме за карактеристиките на насилниците, треба да забележиме дека тие имаат многу силна потреба да доминираат над другите (да ги потчинат на нивната волја), тие се манипулативни, генерално многу импулсивни и многу лесно се лутат. Важно е да се каже дека тие не го препознаваат авторитетот на возрасните, било да се тоа родители или наставници, па дури и покажуваат агресија кон нив.

Карактеристично е што едноставно бараат причина да започнат тепачка, насекаде гледаат непријатели и опасност.

Карактеристики на насилниците:

-лесно ја губат контролата

-желба за моќ

-арогантни се – им недостига сочувство.

Понекогаш насилниците го имитираат однесувањето на некој од нивните идоли, често некој од нивната непосредна околина кој добива одредени привилегии или популарност преку насилничко однесување. За некои, тоа е одраз на стравот дека би можеле да бидат жртви ако не се насилници (често момчињата се приклучуваат на „банди“ кои вршат насилство врз другите за да не станат самите жртви на насилство. Како членови, тие чувствуваат дека имаат „грб“). Вообичаен мотив е да ја исфрлат агресијата што ја чувствуваат кон некој посилен од нив, чија жртва биле, а потоа да ја насочат кон послабите од себе. Кога зборуваме за пасивни насилници, тие се претежно несигурни, исплашени ученици, кои вршат насилство од страв, за да не станат самите жртва на насилство или да ги задоволат своите пријатели и да останат популарни.

Првата група жртви е пасивна и покорна, а втората е провокативна. Што се однесува до карактеристиките на подложните, кај нив забележуваме пасивност, покорност, изразена срамежливост, страв (нема да одговорат на физички напад) од најмала критика, шлаканици или повишен тон, па ќе реагираат со повлекување, многу често со плачење. Карактеристичен е недостигот на самодоверба, осаменоста на училиште – обично немаат добар пријател. Многу често жртвите имаат и некаков физички недостаток (пелтечење, несмасност, вишок килограми…), па насилниците го злоупотребуваат тоа користејќи го како средство за малтретирање. Тие, исто така, обично се физички послаби од насилниците (момчињата).

Кога зборуваме за провокативни жртви, тие се подложени на насилство бидејќи обично реагираат агресивно на задевањето и нивното однесување предизвикува негативни реакции кај другите. Посебна група се состои од таканаречените жртви на силеџии. Тоа се оние што трпат насилство од своите врсници (провокативни жртви), но и вршат насилство или врз послабите или врз групата (масовни убиства на факултети).

Постојат повеќе причини зошто некој врши насилство, а едни од најчестите се недостиг на внимание и љубов од родителите во детството, прекумерната агресивност на родителите или едноставно таквото однесување го научиле од родителите. Честа причина е непоставувањето граници од страна на родителите („лабавост“), непочитување на кој било авторитет. Покрај влијанието на семејството, важно е и влијанието на општеството и медиумите, кои на некој начин промовираат насилство со содржини во кои сторителите не се казнуваат, стануваат популарни, добиваат некои привилегии…

Во насилството од врсниците, освен насилникот и личноста(и) кои се злоупотребени, има и голем број други лица кои се вклучени на некој начин.

Меѓу нив се:

-асистенти (не започнуваат со насилството, туку се придружуваат на главниот насилник)
-поттикнувачи (иако не учествуваат директно во насилството, го поддржуваат со навивање, смеење…)
-неутрални (тие не учествуваат или поддржуваат насилство, но исто така не прават ништо за да ги заштитат злоупотребените)
-оние што директно ги бранат злоупотребените.

Во насилство се вклучени и родителите. Со занемарување или злоупотреба на насилникот, родителите ја отвораат Пандорината кутија.

Наставниците понекогаш и самите придонесуваат за насилството, фаворизирајќи одредени ученици по својот предмет, фалејќи ги… Понекогаш наставниците вербално ги злоупотребуваат учениците, нарекувајќи ги со погрдни имиња. Кога училишниот насилник ќе види дека наставникот, кој треба да претставува авторитет, го прави тоа, се отвора патот за злоупотреба.

Како да го намалиме насилството од врсниците?

Одговорот на ова прашање не е едноставен, но може да се дадат некои насоки кои можат да помогнат да се намали насилството од врсниците. Што треба да направи општеството, а што родителите:

-избегнувајте брачни кавги, семејни расправии и покажување насилство пред децата

-не тепајте и/или понижувајте деца (тие ќе ве копираат, вие сте нивни примери)

-научете ги да ја почитуваат различноста (како и да се рефлектира), да бидат толерантни

-контролирајте ја содржината на медиумите (цртани, филмови, стрипови, книги, игри итн.) што ги користи детето

-негувајте ја комуникацијата со вашите деца.

Но, ако насилството веќе се случило:

-не реагирајте на провокации

-на насилството не одговарајте со насилство

-разговарајте со вашите пријатели за насилството

…ако сте жртва на насилство:

-не молчете за тоа, кажете ги сите детали

…ако сте сведок на насилство:

-немојте да молчите за случката, заштитете ги злоупотребените ако можете.

Автор: Лазар Спасојевиќ/ психолог

Извор