Децата во суштина го имитираат тоа што го гледаат. Родителите се тие што треба да го ограничат времето што децата ќе го поминуваат пред телевизор и на интернет. И секако, тие треба да бидат пример за своите деца, доколку тие го поминуваат слободното време од денот пред компјутер и телевизор, секако дека и нивните деца ќе го прават тоа

Човекот по природа е социјално суштество со посебна потреба за вклучување во заедницата. Тој е заинтересиран за тоа што се случува околу него, за важни настани во својата земја и светот, и поради тоа, тој има потреба и чувство за учество во настани. Исто така, позитивните аспекти се однесуваат на употребата на медиуми за креативни цели од страна на млади луѓе кои се во процес на дефинирање и формирање личен животен стил. Може да се каже дека медиумите во денешно време се еден од најважните фактори што ги обликуваат идентитетот и општата самоперцепција на една личност.

Можеме да кажеме дека интернетот е извор на забава и можност за играње игри со други. Истражувањата укажуваат на фактот дека сè повеќе млади имаат прекумерна тежина. Нормалниот развој на младата личност – детето бара дневна физичка активност. Во минатото, слободното време беше поврзано со спорт и активности надвор од просторот за живеење, денес медиумите ги ставија децата на фотелји и значително ги намалија физичките активност. Покрај тоа, рекламите на нездрава храна придонесуваат само за овој растечки тренд. Значи, децата ги решаваат виртуелните проблеми полесно од реалните. Кога не можат да најдат решение во виртуелниот свет, тие само го исклучуваат уредот и проблемот исчезнува, додека во реалниот свет тоа не е можно. Овој начин на размислување и постапување може да претставува голема пречка во развојот на личноста при судир со реални животни обврски, проблеми и тешкотии. Медиумите создаваат илузија за блискост и чувство дека не сме сами и осамени, но овие односи се еднострани. Сè повеќе, децата, но и возрасните, вложуваат сѐ помалку и помалку напор и време во негувањето на вистински меѓучовечки односи, поради преокупираност со разни медиуми. Се избегнуваат лични врски, а нивниот недостиг се компензира со гледање телевизија и сурфање на интернет. Значи, медиумите создаваат чувство за учество.

Корисниците на разни социјални мрежи обезбедуваат лични податоци кои стануваат видливи и достапни за секого, со што лесно стануваат потенцијални жртви на компјутерски мрежи, а честопати се јавува и кражба на податоци. Зависноста од медиуми и нарушувањата поврзани со тоа, како што се: депресија, недостиг на директна комуникација, нарушувања на сонот, нарушувања во видот, занемарување на обврските во домот и училиштето, отсуство или намалување на здрави навики и друго, стануваат сѐ почести во општеството.

Според начинот на изразување, агресивните постапки кон врсниците можат да бидат: директни (отворени) и индиректни (скриени) агресивни активности. Целта на второто е намерно да им нанесе штета или болка на другите без да се забележи агресорот, со што ќе се избегне можна одмазда и социјална осуда. Директните агресивни активности се поделени на физички (удирања, уништување на нештата) и вербални (викање, упатување на погрдни зборови, закани итн.). Индиректната форма вклучува различни стратегии: ширење шпекулации, озборувања, измислување грди и невистинити приказни, откривање тајни, исклучување, изолирање со цел да се уништат блиски врски. Во последно време, полемиката се води особено околу компјутерските игри, за кои се верува дека имаат особено силен негативен ефект. Емоционалното искуство како резултат на телевизиско или филмско насилство гледачот го доживува во улога на сведок, додека во интерактивна компјутерска игра го презема карактерот на учество. Некои игри повикуваат на идентификација со агресорот. Играчот во компјутерски игри поминува низ различни фази на учење од моделот што со постојано повторување може да ги подобри ефектите на учењето.

Компјутерските игри имаат негативен ефект, меѓутоа, не постои консензус дали изложеноста на насилство од игри резултира со посилни ефекти од насилството во телевизијата. Факт е дека насилните игри го зголемуваат возбудувањето на играчите. Тие можат да поттикнат агресивни мисли, но тоа не мора да предизвика агресивно однесување. Децата кои претходно играле насилна игра биле побавни да одговорат на насилство и побавно да ѝ помогнат на жртвата на насилство. Негативните влијанија можат да бидат предизвикани од конкурентни мотиви и постојат индикации дека наградувањето за насилство, како што се добивање поени, може да ги зголеми непријателските емоции, мисли и однесување. Насилството во медиумите е само еден од многуте фактори што предизвикуваат ваков вид однесување. Исто така, агресивното однесување предизвикано од медиумско насилство може да се очекува кај помалите деца кои интензивно гледаат телевизија и веќе се насилни, а растат во семејства во кои телевизијата исто така е интензивно гледана и изложена на насилно однесување во нивната непосредна околина, така што тие го сметаат за нормален начин на решавање проблеми.

Цртаните филмови даваат неприфатливи форми на однесување затоа што преку нив децата учат да ги решаваат своите проблеми на агресивен начин. Речиси половина од насилството во медиумите не покажува страдање на жртвата и се испраќа порака дека насилството не резултира во болка, повреда или смрт, па затоа се нарекува и безболно насилство. Веселото насилство ги претставува оние цртани филмови во кои повредените ликови стануваат предмет на хумор.

Околу 40% од сцените што прикажуваат насилство се поттикнати од ликови кои играат позитивна улога и затоа се нарекуваат херојско насилство. Сајбер-малтретирањето или електронската злоупотреба е повторно, намерно повредување на една личност или група од друго лице или група, односно насилство преку електронски средства. Сајбер-малтретирањето го дефинираме како: застрашувачки, вознемирувачки, понижувачки текст или слики на интернет.

Насилниците се деца кои користат лозинки и лажни имиња и анонимно ги злоупотребуваат другите деца. Сокривањето на сопствениот идентитет им олеснува на насилниците на децата да се справат со жртвата затоа што е многу полесно да се повреди друг преку екранот отколку да се соочи со нив лице в лице. Ваквиот метод бара помалку енергија и личен ризик. Бидејќи нема физички контакт, младиот насилник не е целосно свесен за сериозноста на штетата што му ја нанесува на друго лице. Последиците од виртуелното насилство можат да бидат посериозни отколку во реални ситуации. Во случај на насилство на интернет, моќта на пишаниот збор е присутна затоа што жртвата може, на пример, да чита што пишува сторителот за тоа секојпат, а во вербална форма, навредите побрзо се забораваат.

Пишаниот збор изгледа поконкретен и реален од изговорениот. Многу е тешко да се избегнат насилни однесувања затоа што на интернет може да се случи во кое било време и на кое било место. Бидејќи младиот насилник останува анонимен за многу деца, ова им дава храброст да се однесуваат насилно, иако во реалниот свет веројатно нема да бидат насилни. Значи, младите се изложени на голем ризик дека прекумерната употреба на овие медиуми нема да доведе до зависност. Зависноста од интернет може да се дефинира како „компулсивен порив за прекумерна употреба на интернет-услуги на начин што го нарушува физичкото и/или менталното здравје и предизвикува тешкотии во секојдневниот семеен, социјален и работен живот. Можеби најдобро е да се зборува за компулсивната употреба на електронските медиуми затоа што она што порано се однесуваше на интернет, вклучува и други интерактивни медиуми, како што се паметни телефони, лаптопи, конзоли за видеоигри и слично.

Симптомите вклучуваат преокупација со одреден медиум, неуспешни обиди за намалување на употребата, промени во расположението кога се обидувате да го намалите, користите повеќе од посакувано или планирано, да размислувате за медиуми кога не ги користите, да го загрозувате семејството, партнерството или пријателството, штетните однесувања и образование или вработување. Покрај горенаведеното, може да се појават и депресија и вознемиреност, психосоматски нарушувања, хиперактивност и нарушување на недостиг на внимание, невролошки нарушувања. Зависноста од интернет, исто така, првично може да биде маскирана од некои други психијатриски болести и нарушувања, како што се депресија, вознемиреност или биполарно нарушување. На крајот можеме да заклучиме дека интернетот почна да управува со животот на младите, но и со животот на возрасните. Секојдневните активности се објавуваат на „Фејсбук“, „Инстаграм“, „Јутјуб“ или на „Твитер“. Некогаш родителите знаејќи дека децата се мирни само кога гледаат телевизија или цртани на таблети и на компјутери, им дозволуваат да ги користат, а потоа велат дека децата им се зависни од технологијата. Децата уште од раѓање се навлечени на новата технологија. Тие гледаат колку родителите се зависни од компјутери, телефони, таблети, па мислат дека таква е нормалната состојба на работите, па сега може да се забележи дека децата веќе од една година земаат телефон и гледаат на своите таблети, само да „би биле мирни“ за родителите да завршат некои нивни обврски. Интернетот, медиумите и социјалните мрежи се оние на кои децата и младите трошат голем дел од денот. Доколку тие се користат правилно, имаат многу позитивни карактеристики, на пример, брза, лесна и евтина комуникација, брзо и лесно пребарување на информации, пристап до научни, забавни и образовни информации и сл. Сепак, тие имаат и огромно штетно влијание врз децата и младите. Тешко е да се контролира какви информации можат да допрат до децата и младите и поради тоа родителите мора да бидат многу внимателни. Преку различни социјални мрежи многу често се пренесуваат пораки кои наместо да го зајакнуваат детското чувство за хуманост, почитување на различностите и толеранцијата, тие им го јакнат чувството на недоверба и страв. Многу е важно младите да се оттргнат од влијанието на социјалните мрежи бидејќи заборавија на реалниот контакт со своите врсници, заборавија на детските, општествени игри и се концентрираат на игрите на компјутер.

Стратегиските игри што тие ги играат на компјутер, во кои најчесто се употребува оружје, помагаат децата да изградат личност која подоцна може и во реалниот живот да ги решава своите проблеми на истиот начин како и во играта. Децата во суштина го имитираат тоа што го гледаат. Родителите ја имаат клучната улога во помагањето на децата да имаат пристап до безбедни и позитивни искуства на интернет. Тие треба да се потрудат и да разберат на кој начин и за што младите го користат интернетот. Исто така, треба да го ограничат времето кое децата ќе го поминуваат пред телевизор и на интернет. И секако, родителите, треба да бидат пример за своите деца, доколку тие го поминуваат слободното време од денот пред компјутер и телевизор, секако дека и нивните деца ќе го прават тоа.

Автор: м-р Кристина Ѓоргиевска, педагог