Една од најголемите, повеќедецениски заблуди на родителите е казнувањето како незаменлив дел од образовниот стил. Отсуството на казна не е безобразно дете кое прави што сака, туку ангажиран, образован родител кој знае што прави.

Не разбирајќи ги фазите на развој, родителите со векови погрешно толкуваат одредени однесувања на децата. Ова води кон примена на физичко или друг вид казнување со цел да се спречат понатамошни однесувања кои родителите ги доживуваат како спорни. Сепак, и покрај ретките „креативни“ типови казни со кои се среќаваме на Балканот, децата со генерации покажуваат отпор кон истото однесување на нивните родители и докажуваат дека со казнувањето може да се постигне многу малку.

Казнување на децата – дали физичкото казнување е единственото решение?

Основата на телесното казнување или казнувањето со лишување на детето од искуство или работи што му значат не е едукација (како што се верува), туку понижување кое произлегува од моменталната моќ на родителите.

Физичкото казнување отсекогаш било облик на злоупотреба, со јасна намера „да се стави детето во ред“, да му се покаже „кој е главен“ и како треба да се однесува додека е „под родителски покрив“.

Физичкото казнување на децата поттикнува страв, родителска мрзливост од која произлегува наједноставниот начин на обид да се излезе од неволја; придонесува за опаѓање на детската самодоверба, краткорочно го решава проблемот (често ни толку), не го менува однесувањето на детето, ниту пак го учи нешто (освен што детето верува дека моќта ги решава проблемите).

Физичкото казнување трајно ги нарушува односите со децата, а како воспитно-образовна постапка не носи никаква корист ниту за детето ниту за родителот, бидејќи недостига првиот предуслов за решавање какво било недоразбирање или конфликт – разбирање, меѓусебно почитување и образование приспособено на детето.

Однесувањето е последица, а не причина

Докажано е дека физичкото казнување, вревата, вербалните навреди, недоследноста во воспитниот стил го прекинуваат здравиот развој на мозочните функции и директно влијаат врз функционалноста на личноста на детето во иднина.

Телесното казнување вклучува:

– Удирање на детето со рака или употреба на предмети/помагала кои би предизвикале болка.

– Скокоткање, туркање, влечење за коса, силно стискање, фаќање за рацете или нозете и други форми на нанесување болка на детето.

Многу светски студии докажаа дека физичкото казнување на децата доведува до зголемена агресија, асоцијално однесување, физички повреди и ментални развојни проблеми.

Парадоксално, физичкото казнување се заснова на желбата на родителот детето да научи нешто, за следниот пат да не ја повтори истата грешка или контроверзно однесување, но физичкото казнување не го учи детето на одговорност, самоконтрола или разбирање на разликата помеѓу правилното и погрешното.

Она што детето ќе го научи од физичкото казнување е следново: „Во ред е некој што ме сака да ми нанесува болка“

Ова верување во иднината води до фактот дека возрасниот или користи или трпи каков било вид насилство од партнерот или околината или дека не е во состојба да постави граници во меѓучовечките односи.

Во ред е да го решам конфликтот со агресија

Ова верување произлегува од учењето според модел. Децата го набљудуваат однесувањето на нивните родители и начините со кои тие решаваат одреден проблем. Несвесно, без разлика на степенот на непријатност што детето го чувствува за време на казнувањето, на крајот тој систем ќе го усвои како валидна процедура.

Последици од физичко казнување на детето

Многу студии покажуваат поврзаност помеѓу физичкото казнување на децата и менталните нарушувања во зрелоста, кои вклучуваат депресија, анксиозност, чувство на беспомошност, неадекватност, губење на личната вредност и самодоверба, злоупотреба на алкохол и дрога, промискуитетно однесување.

Постојат околности, особено во однос на помалите деца, во кои можеме да користиме форма на игнорирање, преку кратко отсуство на внимание на дејствијата што ги прави малото дете (на пр., мало дете не престанува да пее, бара наша реакција повторно и повторно, затоа што веќе неколку пати сме реагирале. Во ред е реакцијата на родителот да изостане, па детето да престане да го прави тоа и да го префрли фокусот на нешто друго).

Кога ги казнуваме децата?

Детето почнува да ја покажува првата непослушност околу втората година од животот. Тогаш децата влегуваат во периодот на бес, кој може да трае до петтата година, но и подоцна, доколку детето не е структурирано и не развива вештини во согласност со возраста.

На возраст од 2 до 6 години задача на детето е да ги испита родителските граници, да се тестира себеси и околината за да стекне искуство и да формира начини на кои најбрзо може да го добие она што го сака.

Децата не се свесни за последиците од одредени одлуки и постапки и наместо казнување, важно е да вложите трпение и труд и да му објасните на детето зошто одлуката на родителот да не направи нешто во моментот е корисна за него.

Целта на родителите не треба да биде детето да се плаши од нив, ниту да биде послушно од страв, бидејќи на тој начин нема да научи ништо освен да реагира рефлексно, без да формира критичко размислување, а со тоа да развие лична вредност.

Корисен авторитет, исклучително важен за развојот на детето, може да воспостави лице кое:

– Не вика, не пцуе, не го казнува физички и не го игнорира детето и неговите потреби.

– Покажува трпение и вештини за слушање, емпатија, нежност, индивидуално време со секое дете, давајќи простор за лично мислење, создавајќи меѓусебна доверба.

Авторитетот значи да знаете кои се вредностите и верувањата на вашето семејство, да создадете структура која дава приоритет и добра организација, така што детето да знае што го чека (многу важен аспект за правилен развој на детето), воспоставување граници, негување трпение и почит за личноста на детето и да бидеме пример што вреди да се следи.

Воспитување деца без казна

Спротивно на верувањата на многумина, воспитувањето без казна не е „скандинавски модел да им дозволиме на децата да ни скокаат на глава и да прават што сакаат“.

Напротив, воспитувањето деца без казна вклучува многу повеќе наметливост, структура, дисциплина, трпение и вештини отколку што наоѓаме во која било форма на казнување.

Тоа подразбира присуство на родителите.

Животот функционира на принципот на дејство и реакција. Одлуки и последици. Задачата на родителите е доживотно да го обучуваат детето. Тоа значи дека во рамките на образованието интензивно се работи на развивање самоконтрола кај децата, како и на препознавање и вербализација на емоциите и нивно корисно прикажување. Кога родителот ќе ги разбере и препознае фазите на развојот на детето и што да очекува во секоја фаза, нема да биде убеден дека тригодишното дете кое одбива да се покорува е „манипулирачко“ или „непослушно“, со што недвосмислено ги етикетира децата.

Затоа, тригодишното дете кое одбива да послуша нема да биде казнувано, туку насочено преку приказна, адаптирани објаснувања, но и дистракција, т.е. промена на фокусот од она што моментално не му е корисно на она што е.

Автор: Нина Томовиќ
Извор