Шеќерната болест не е без причина дел од најлошите „тивки убијци“ на модерната доба. Најчесто се јавува во форма на шеќерна болест тип 2, која зафаќа околу 90 проценти од целокупната застапеност со шеќерната болест. До дијабетес тип 1 доаѓа поради нарушување на Лангерхансовите островчиња во панкреасот, чија задача е производство и лачење на инсулин, хормон кој има главна улога во регулацијата на јаглехидратниот метаболизам. Поради заканата како сè поголем глобален проблем, сè повеќе има деца и адолесценти со дијагноза дијабетес тип 2, иако до неодамна таа болест се нарекуваше „старачки шеќер“.
Иако не целосно разрешена, причината за типот 1 од шеќерната болест лежи во автоимуните процеси во организмот, каде што во одреден момент телото ги препознава Лангерхансовите островчиња како туѓо тело во организмот, па преку воспалителен одговор ги уништува. Последица од тие случувања до кои доаѓа релативно нагло е целосниот недостиг на функцијата на дотогаш здравото ткиво на делот од панкреасот, задолжен за производство и лачење на инсулин. Одговорот на недостигот на инсулин се вчитува во порастот на шеќерот во крвта, што само по себе во почетокот не дава одредени симптоми. Болеста најчесто брзо се открива кај акутно развиените компликации поврзани со високи вредности на шеќер во крвта, најчесто во облик на дијабетичка кетоацидоза. При појава на дијабетичка кетоацидоза мора да се започне веднаш со лекување и тоа во болнички услови, бидејќи таа состојба е живото-загрозувачка. По постигнување стабилизација на организмот, веднаш по корекција на вредноста на шеќерот, се започнува со едукација на пациентот, што ги вклучува и родителите доколку се работи за малолетен пациент.
Денес достапна е инсулинска терапија, како и останата симптоматска терапија во текот на акутното случување, па брзо се постигнуваат задоволувачки вредности на шеќерот во крвта. Бидејќи кај шеќерната болест тип 1 се работи за целосен недостиг на сопственото производство на инсулин, истиот тој инсулин треба да се надомести преку примена на препарати со инсулин, најчесто преку примена 4 пати дневно. Таканаречениот режим за интензивирање на инсулинската терапија во денешно време претставува златен стандард за лекување на шеќерни болести од тип 1. Кај мал број пациенти кај кои и покрај примената на инсулинска терапија не се постигнуваат задоволувачки вредности на шеќерот во крвта, постои можност за вградување инсулинска пумпа, што во денешно време претставува помодерен пристап во лекувањето на оваа доживотна болест.
Зошто е важно со максимална сериозност да се пристапи кон лекувањето на сите облици на шеќерната болест? Освен веќе споменатите акутни компликации како дијабетичка кетоацидоза, долгорочно нерегулираната шеќерна болест носи со себе и други компликации. Меѓу најчестите причини за терминално нарушување на бубрежната функција е токму лошо регулираната шеќерна болест, кога преостанува лечење со дијализа или трансплантација на бубрег. Поради компликации во вид на дијабетичка ретинопатија, шеќерната болест е една од двете најчести причини за трајно слепило. Оштетувањето на периферните нерви доведува до развој на дијабетичка невропатија и носење голем ризик од појава на рани на стапалата, што понатаму може да доведе и до гангрена, која единствено се лекува со ампутација. Меѓу најзначајните ризик-фактори за сите кардиоваскуларни болести е шеќерната болест, при што компликациите кај наведените болести се значително пошироки и во тој контекст мерките за лекување во голема мера се намалени и со лош исход.
Меѓу главните предуслови за добро лекување на шеќерната болест, превенција или барем одложување на појавата на компликации, се придржувањето кон мерките за дијабетичка исхрана, редовно земање на пропишаните лекови, континуирана едукација и редовна контрола кај интернист дијабетолог кога се работи за возрасни, или кај педијатар дијабетолог кога се работи за малолетни пациенти.
Автор: д-р Божидар Периќ, специјалист интернист
912