Прашањата до психолозите и психотерапевтите може да ги испраќате на е-пошта: prasajpsiholog@deca.mk. Ве молиме прашањата пишувајте ги на кирилица. Нашето мото е: Кој прашува, дејствува! Кој си молчи, претпоставува!

ПРАШАЊЕ: Имам син кој има 2 години и 8 месеци. Сѐ уште не кажува цели реченици, само одредени зборови, но кога ќе го прашаме, не сака да одговори, а тоа ме загрижува. Кога сака, сѐ знае да каже, но само кога тој сака. Не оди во градинка, но сега е во процедура за упис. Многу е темпераментен и постојано е во движење. До пред извесен период неговиот темперамент успевавме да го контролираме, но во последно време сѐ како да излегува од контрола. Искажува неверојатен бес и лутина за многу мали нешта кои не му се по ќеф. Сѐ сака да се случи во истата секунда кога ќе побара и ако не биде така, се треска од земја, плаче, вика неконтролирано и фрла играчки и сѐ што му се најде во моментот. Пробувавме да му го одвлечеме вниманието со песни и цртани на телефонот, но сфатив дека правиме полошо и станува уште понервозен, па сега го редуцираме тоа. Да напоменам дека има поголемо братче, кое има 5,5 години, знаат да си играат, но знаат и да се скараат за играчки и сл. Како родители се чувствуваме беспомошни, постојано читаме за тантрумите кај децата, но некако ништо не ни успева. Ве молам за совет.

ОДГОВОР: Во овој период детето инсистира да го добива она што го сака. Ваквите емотивни доживувања вашето дете не умее да ги препознае адекватно, не знае како да се справи со нив и сето тоа го прави да се чувствува беспомошно и фрустрирано. Фрустрацијата ја манифестира со интензивни емоции на бес и лутина. Агресијата кај децата, пред сè, е биолошки механизам во служба на опстанок и тоа е нејзиниот позитивен контекст. Целта на агресијата е или одбрана од закани или начинот на кој децата се обидуваат да ги задоволат одредени потреби, што во одредена форма ја прави пожелна и својствена за човековиот род.

Првата појасна манифестација на агресивно однесување се препознава околу втората година, во исто време со периодот на освојување на просторот и стекнување независност, т.е. увидот дека јас не сум исто што и моите родители. Колку детето ќе биде поагресивно и на кој начин ќе ја манифестира емоцијата на лутина, бес или гнев, зависи од многу фактори. На пример, од нивото на развој на говорот. Колку вокабуларот на детето е помал, толку поинтензивни ќе бидат и емоционалните реакции од причина што детето не е во состојба да ги вербализира и објасни со зборови чувствата и она што му се случува. Како што и вие самите споменавте, манифестирањето на овие емоции зависи и од самиот темперамент на детето, кој го носи во себе од самото раѓање, така, на пример, дете со колеричен темперамент ќе има побурни реакции на лутина. Но, овде е важно и да си припомнете и за начинот на кој во домот се реагира на агресивното однесување. Во ситуации на фрустрација и лутина кај вашето дете, најважно е вие да останете смирени и имплицитно, т.е. преку модел, да му покажете како вие реагирате на вашето чувство на лутина, на пример, велејќи му: „Не ми се допаѓа што ги фрлаш играчките насекаде, тоа многу ме лути. Јас кога сум лута, сакам најпрво да дишам длабоко, да одбројувам до десет и потоа разговарам за проблемот.“

Објаснете му што значи да се биде лут, како изгледа лутината, што му прави на телото, лицето, рацете и нозете. Каква боја има таа, дали изгледа како еден пожар кој треба да го изгасиме. Кога ќе го надминете ова ниво, во следна ситуација на лутина најпрвин препознајте ја и посочете ја вие. На пример: „Гледам дека си многу лут зашто брат ти не ти ја дава играчката. Обиди се да бидеш пожарникар и да ја изгасиш лутината, таа е твојот пожар“. Овде се важни и семејните правила. Тие директно влијаат врз однесувањето на детето. Тие треба да бидат конзистентни, праведни, доследни, но и во согласност со возраста на детето. Правилата треба да важат за сите. Најважно е да не се поставуваат во ситуација на чувство на лутина кај вас родителите, бидејќи потоа лесно ги прекинуваме и не остануваме доследни докрај.

Темпераментот, емоциите, па и однесувањето на детето се воспитуваат, но не преку ноќ.

Одговара: Христина Стефановска, психолог за деца и адолесценти, Здружение „Хармоничен свет”

е-пошта: hristina_psihologija@yahoo.com

Психолозите и психотерапевтите ги одговараат прашањата според редоследот на нивното испраќање, а одговорите ќе се објавуваат на Деца.мк. Одговорите имаат психоедукативна функција и ги насочуваат родителите кон посеопфатни насоки на решавање на состојбата што ги мачи. Се разбира, покомплексните прашања подразбираат покомплексен пристап.

Рубриката „Прашај психолог“ овозможува стручна поддршка од психолози и психотерапевти на родителите при справување и решавање одредени актуелни прашања од психолошка природа на нивните деца и е резултат на соработка помеѓу Деца.мк и „Психотерапика“ – здружение за психологија и психотерапија. На прашањата одговараат психолози и психотерапевти, членови и соработници на здружението, како и самостојни експерти, соработници на Деца.мк.