Уредниот слух и квалитетното слушање се предуслови за развој на говорот. Ќе објасниме како се пренесува и обработува звукот, развојот на слухот од моментот на зачетокот и неговото значење за развојот на говорот.
Како се пренесува звукот и што сè е потребно за уредно слушање?
Во слушањето учествува увото (надворешно, средно и внатрешно) и мозокот. Увото е приемник на звукот, а мозокот го обработува и му дава значење. Имаме обичај да кажеме дека „слушаме со мозокот“ кога правиме разлика помеѓу самото прифаќање на звукот и неговата подоцнежна обработка. Секој дел од сетилото за слух има своја улога и за непречено слушање потребно е сите елементи од синџирот уредно да функционираат. Надворешното уво (ушната школка и надворешниот слушен канал) го собира звукот и го пренесува до ушното тапанче, кое го проследува до средното уво. Средното уво го сочинува простор со синџир слушни коски, кои пренесуваат вибрации од ушните тапанчиња до внатрешното уво. Важно е да се знае дека средното уво е исполнето со воздух и во таква средина може да се пренесуваат вибрации (звукот) по наведениот пат. Кога постои секрет во просторот на средното уво, звучните вибрации само делумно се пренесуваат понатаму. Затоа, кога детето има воспаление на средното уво, звукот го слушаме тапо и меко, па е очекувано дека говорот се слуша изменет и дека се мешаат зборови што звучат слично.
Методата што ни покажува дали средното уво е проодно и каква е раздвиженоста на слушните коски е тимпанометрија. Уредниот наод на тимпанометријата ни дава информации само за преносот на звучната енергија низ средното уво и не значи уреден слух. Вибрацијата понатаму се пренесува во внатрешното уво, каде што секоја фреквенција има свое место за пример. Методата што ни говори дали внатрешното уво соодветно го прифатило звукот е отоакустична емисија (ОАЕ).
Звукот понатаму патува преку слушните нерви кон мозокот, поточно делот од кората на мозокот која е одговорна за прием и обработка на слушните информации. Кората на мозокот има неколку функции: врши анализа на говорот, дискриминација на звукот, локализација (одредува од каде доаѓа звукот) и врши селекција на звукот (одбира на кој звук ќе обрне внимание). Информацијата за тоа како функционираат слушните патишта, односно дали се пренесуваат информации и која е брзината на преносот ја добиваме благодарение на БЕРА испитување. Од наведеното заклучуваме дека патиштата за пренос на звукот се многу комплексни.
Секогаш кога доцни развојот на говорот потребно е да се провери слухот. Тоа значи да се направи целосна процена на слухот, која опфаќа надворешен преглед на увото, тимпанометрија и една од објективните методи за проверка на слух (ОАЕ или БЕРА). Доколку проблемот е на ниво на средното уво, тој се решава со лекови (за разградување на секретот) или со вградување цевчиња. Ако постои некое оштетување на ниво на внатрешното уво, по потреба се вклучува апарат за слушање или кохлеарен имплант. Ако наведените наоди за слух се уредни, а развојот на говорот доцни, значи дека е потребно да се учи мозокот како да го обработува звукот. Во двата случаи, за говорот да се развие, неопходна е интензивна стимулација.
Потсетуваме дека за активна употреба на некои зборови во говорот на детето потребно е детето да ги слушне неколку илјади пати и да ги има во својот пасивен речник. Со повторно изложување на детето на звук се формира акустична слика на зборовите, односно детето учи дека одреден редослед на изговорените гласови има одредено значење. Тренингот за слушање (внимание, локализација, разликување и помнење на она што е слушнато) има многу важна улога во секој логопедски третман.
Доколку кај вашето дете постои доцнење во развојот на говорно-јазичните способности, можете да се обратите на експерти за детална процена на говорно-јазичните, психо-моторните и социо-емоционалните способности.
Автор: Д-р Наташа Д. Чабаркапа, логопед
912