Изи Калман е училиштен психолог и психотерапевт кој има долгогодишно искуство во работа со деца жртви на насилство од врсници. Развил многу интересен пристап за решавање на проблемот со насилството. Многу експерти го сметаат неговиот пристап за контроверзен зашто се разликува од класичните програми за решавање врсничко насилство што се спроведуваат во училиштата.

Калман смета дека програмите за превенција од насилство во училиштата се целосно бескорисни. Родителите грешат кога очекуваат училиштето или другите надлежни органи да го спречат вознемирувањето од врсниците. Овој пристап ги свртува децата едни против други наместо да им помага да научат правилно да се справуваат со несоодветното однесување на врсниците. Целата поента е во детето и неговата моќ да го промени начинот на размислување, како и начинот на кој ги доживува насилниците. Не можеме да го промениме целиот свет за да не страдаат децата.

Калман гледа два пропусти во училишните програми за спречување на насилството меѓу врсниците

Првата е дека детето се охрабрува да пријави насилство кај училишните власти. Изгледа парадоксално, но според Калман, проблемот во практиката најчесто се јавува токму поради тоа што лицата задолжени да реагираат во вакви ситуации често не знаат како правилно да се позиционираат, па може да дојде до ескалација при испрашувања, пресуди и казнувања. Потешките акти на насилство обично се случуваат откако училиштето ќе се вклучи во решавањето на проблемите. Ситуацијата дополнително се влошува кога родителите интервенираат да ги решат проблемите на нивните деца, бидејќи секој родител смета дека неговото дете е во право. Тепачката меѓу двете деца сега ескалира во конфликт меѓу двете семејства. Обично тепачката меѓу родителите се предава на директорот на училиштето. Кога родителите и наставниците се караат, директорот се наоѓа на средина. Мора да се постави на дипломатски начин. Ако го поддржи наставникот, родителите ќе му се налутат. Ако ги поддржи родителите, наставникот ќе му се налути. Ако се обиде да биде неутрален, и двајцата ќе му се налутат.

Друга работа што родителите или образовните институции ја прават погрешно е што ги учат децата дека туѓите зборови имаат моќ да ги повредат. Познато е дека најчести жртви на вербално насилство се децата кои лесно се повредуваат поради туѓите зборови, објаснува Калман. Денес од училиштата се бара да ги учат децата дека зборовите се страшно оружје. Наместо да ги направат поотпорни на навреди, програмите против насилството од врсниците ги прават пречувствителни. Калман разви методи кои ги учат децата, родителите и училиштата како да се справат со насилството и агресијата со примена на психолошки принципи.

Постојат 2 главни стратегии за учење на децата да не бидат жртви

Првата стратегија е да ги научите децата да не се лутат или вознемируваат. Не е доволно само да се „игнорира“ насилникот, пишува Калман. Ако сте лути, бесни или повредени, тоа лесно се гледа и не можете да го скриете. Насилникот ќе продолжи да ве задева. За насилникот, вашата негативна реакција е победа. Не дозволувајте да победи. За таа цел, Калман развил метод наречен „играње улоги“ кој им открива на децата што се случува кога тие се цел на насилник и како нивниот негативен емоционален одговор предизвикува насилство.

Другата стратегија вели: Однесувајте се кон насилниците како кон пријатели.

Прашањето е како насилниците да се третираат како пријатели. Калман го дал одговорот: најважно е да не се налутите или вознемирите. Децата се учат да ги разбираат децата кои користат насилни форми на однесување и да ги гледаат како човечки суштества кои немаат никаква моќ над нив, освен моќта што им ја даваат. Наместо да ги осудуваат агресивните деца и нивните родители, тие треба да научат како да ја разбираат агресијата и да се справат со неа – својата и туѓата – на начин што води кон цивилизиран живот. Тој предлага неколку начини на кои можете да го научите детето да одговара на провокациите со помош на хумор:

Некој ве нарекува „дебел“.
Одговорете: „Посакувам да бидам слаб како тебе“.

Некој ја навредува вашата раса или религија.
Одговорете: „Знаете, многу луѓе мислат така за нас. Дали имате идеја зошто?“

Друг ви се заканува „Дај ми пари или ќе те истепам по часовите“.
Одговорете: „Посакувам да можев да ти купам ручек, но не можам. Ако сакаш, можеш да дојдеш кај мене на вечера. Мајка ми одлично готви!“

Децата ве задеваат, на пример: „Слушнав дека мочаш во кревет навечер.“
Одговорете: „Дали веруваш во тоа?“

Децата ви велат „Не може да си повеќе во нашата група.“
Одговорете: „Тогаш нема да бидам во групата.“ Ако видат дека не ви е гајле, поверојатно е дека ќе сакаат да останете во групата.

Децата се обидуваат да ве натераат да избирате помеѓу пријателите. На пример: „Не можеш да ми бидеш пријател ако се дружиш со Душан“. Одговор: „Секогаш ќе те сметам за мој пријател, но ако не можеш да ми бидеш пријател поради Душан, тоа е твој избор.“ Мора да одбиете да избирате. Објаснете дека тоа е туѓ избор, а не ваш.

Програмата на Калман наиде на многу критики од другите експерти за спречување насилство од врсници. Критиките особено се насочени кон намалување на улогата на училиштето и надлежните органи за решавање на проблемите меѓу врсниците. Читајќи ги другите трудови на споменатиот психолог Изи Калман, како и интервјуата што тој ги дава во медиумите, добив впечаток дека е погрешно разбран. Мислам дека Калман смета дека училиштата и другите надлежни органи треба да имаат улога во спречувањето на насилството, но начинот на кој тие сега го прават тоа се покажа како погрешен. Наместо да глуми полицаец, Калман предлага училиштата да формираат работилници каде што децата би можеле да научат како да одбијат да бидат жртви, односно како да се извлечат од улогата на жртва без употреба на агресивни средства. Штом се употреби агресија, кај насилникот се раѓа уште поголем гнев и желба за одмазда и на тој начин се формира маѓепсан круг.

Не е доволно само да се носат закони и мерки против насилниците. Насилникот секогаш ќе најде начин да дојде до жртвата. Сѐ додека има жртви, ќе има и сторители. Училиштата и другите надлежни органи треба и мора да обезбедат поддршка за децата, без разлика дали се жртви или насилници.

И жртвите и насилниците се деца што имаат лоша слика за себе.

Секое училиште треба да има едукативни работилници за борба против насилството во кои професионалци ќе работат според посебни програми за насилниците, жртвите, наставниците и родителите.

Автор: Ирена Стоилковиќ, дефектолог и психотерапевт

Извор