Екранитисот е ново заболување на модерното време. Самото име екранитис не е воведено во дијагнозата, па сè уште се користи како лирска форма. Она што треба да го разбереме е дека треба да разговараме на оваа тема што е можно повеќе и да ги вклучиме сите аларми. Екранитис е тема за која би можела да зборувам и пишувам неколку дена, но ќе се обидам да испратам порака до родителите и да допрам до нив што е можно попрецизно.

Последниве две години ми доаѓаат деца кои имаат нарушен развој, кои во различни комбинации имаат проблеми со социјалната интеракција, нарушување на вниманието, стереотипни постапки, не зборуваат и на секое барање даваат одговор во вид на гнев, фрлање, повредување или самоповредување. Кога некој ќе ги наведе сите овие „симптоми“, веднаш помислуваме дека се работи за нарушувања од аутистичниот спектар. Меѓутоа, откако разговарав со родителите, зедов анамнестички податоци и го набљудував детето, сфатив дека се работи за нешто друго. На почетокот, родителите нема секогаш искрено да кажат дека детето поминувало пред екран повеќе од 2 часа, тоа го разбирам целосно, бидејќи за нив тоа е неуспех. Од друга страна, има родители кои не се информирани за влијанието и штетата на екранот врз развојот на детето.

Мора да знаеме дека телевизијата ги спречува децата да го задржат вниманието во време кога во текот на развојот почнуваат да го организираат своето внимание и бихевиоралните вештини, периодот на стимулација.

По изложувањето на хиперстимулација, понудена од телевизијата, канали наменети за бебиња и деца, реалниот свет изгледа како бледа фотографија, нималку привлечна. Имам формула која секогаш им ја кажувам на родителите, а тоа е – време поминато пред телевизор = 2 пати повеќе од времето поминато во активна игра и работа. Што значи, ако детето помине 1 час пред екран, треба да помине 2 часа во активна игра, ако помине 4 часа пред екран, треба да помине 8 часа во игра, а ретко кој денес може да им дозволи на децата 8 часа игра.

Честопати доаѓаат родителите и велат: „Нашето дете нема да јаде без телефон или таблет пред него.“ Обично ги прашувам дали некогаш го оставиле детето да биде гладно повеќе од 3 часа, на што повеќето родители ме гледаат чудно. Кога децата се гладни, како нас возрасните, не им треба дополнителна стимулација за јадење. Гладот ​​е основниот поттик за јадење на детето, без никакви технолошки чуда или магии. Ние ги задоволуваме потребите на децата според нашите верувања, не дозволуваме да бидат гладни, жедни или љубопитни. Кога велам гладни и жедни, не мислам дека не им дозволувате да јадат и пијат цел ден, туку во оптимално време на нивниот развој. Не можете да му кажете на детето: „Жеден/а ли си? Си, си. Еве вода, земи вода. Мама ти дава вода.“ Не му оставате простор на детето само да бара, да се потруди на свој начин да ви покаже нешто, да го побара или да посегне по него. Родителите мора да престанат да го „култивираат“ времето на детријархатот.

Денешната технологија ги учи децата дека со допирање слика се отвора содржина веднаш и сега. Нема потреба да се чека и да се биде трпелив, а со тоа нема можност за досада бидејќи содржините се бескрајни, а тоа пак го спречува правилниот развој, бидејќи досадата е двигател на љубопитноста, имагинацијата и играта, што е основен инструмент за детето да научи за светот и неговата положба во тој свет.

За да се случи каква било промена кај детето, родителите мора да се променат самите.

И денес тоа е проблем бидејќи имаме деца кои се презаштитени и поради тоа не „направиле ништо“, имале обврски според возраста, немале одредени правила и граници и поради таквиот пасивен начин не можеа да развијат груби и фини моторички вештини, имаат проблем со насочување на вниманието, кога имате слаби моторни вештини и говорот мора да се одложи, реакција на гнев при секое одбивање да се задоволи потребата СЕГА и СЕГА. Се губиме во виорот на себичноста на задоволување на потребите на детето, дека ништо не му фали, преминуваме во време на детријархатија која верувајте ќе ескалира со сѐ поголем број деца со тешкотии во развојот – ако не се промениме. Ги учиме децата, ги воспитуваме, ги сакаме и се грижиме за нив. Кога родителот мисли дека го сака своето дете и вели дека нема да го остави да страда и ќе направи сѐ за него, таквиот родител не се грижи за своето дете. Воопшто не се грижи. Ставот што родителите треба да го развијат во себе е да престанат да прават што повеќе работи за детето што е можно порано.

Една реченица што ја слушнав од доктор што им ја кажувам на родителите е: „Ако мислите дека ги заштитувате децата преземајќи сѐ на себе, знајте дека не можете никого да заштитите – децата можеме само да ги зајакнеме“.

Автор: Косана Николиќ/ дефектолог

Извор