Полиомиелитис (полио, детска парализа) е заразна вирусна болест која во најтешката форма предизвикува парализа, отежнато дишење, а понекогаш и смрт. Предизвикана е од полиовирус, од групата ентеровируси, кои главно ги погодуваат малите деца. Детската парализа првпат ја препознал германскиот ортопед Јакоб Хајне во 1840 година, а малку подоцна Карл Ландштајнер ја открил причината за болеста, поточно споменатиот полиовирус.
Инфекцијата се пренесува преку феко-орален пат или поретко преку контаминирана храна и/или вода. Иако полиомиелитисот предизвикува тешки последици, повеќето луѓе никогаш не се разболуваат и не се свесни дека се заразени со полио.
Се манифестира како неспецифична блага болест, понекогаш асептичен менингитис (воспаление на обвивката на мозокот, т.е. менингите и ‘рбетниот мозок) без парализа или, поретко, флакцидна слабост на различни мускулни групи. Екстензивната вакцинација во развиените земји речиси ја искорени болеста, но сè уште се појавуваат случаи во области со нецелосна вакцинација.
Причини за полиомиелитис
Полиомиелитисот е предизвикан од инфекција со ентеровирус, познат како полиовирус (ПВ). Оваа група на вируси се населува во дигестивниот систем. Инфицира и предизвикува болест само кај луѓето, односно луѓето се единствените природни домаќини. Полиовирусот има три серотипа, а типот 1 е најчеста причина за епидемии.
Детска парализа – симптоми
Некои луѓе што развиваат симптоми на полиомиелитис имаат непаралитична детска парализа или т.н. „неуспешна детска парализа“ која предизвикува благи симптоми слични на грип и други вирусни заболувања. Поминува без никакви субјективни или објективни нарушувања, а најголемиот број луѓе (80-90 отсто од заразените) ја поминуваат инфекцијата без да знаат дека ја имаат.
Фебрилната форма на полиомиелитис поминува како ринофарингитис (воспаление на носната слузница и фаринксот) или „детска летна дијареја“. Столицата е тенка, зелена, лигава и честа (6-8 пати на ден).
Симптомите од овој тип на полиомиелитис обично траат една недела и вклучуваат:
температура
воспалено грло
главоболка
повраќање
замор
болки во грбот и вкочанетост
болка или вкочанетост во вратот
болка или вкочанетост во рацете или нозете
мускулни грчеви или осетливост
менингитис
паралитична детска парализа
Кај непаралитичните форми на инфекција, прогнозата е добра.
Во ретки случаи, полиомиелитисот предизвикува паралитична детска парализа, најсериозната форма на болеста. Паралитичната детска парализа има неколку видови и се разликува во зависност од делот од телото што е зафатен. Почетните знаци и симптоми на паралитична детска парализа, како што се треска и главоболка, може да личат на оние на непаралитичниот полиомиелитис.
Во завршна фаза вирусот продира во централниот нервен систем и предизвикува т.н. „морбус мајор“ кој се карактеризира со многу висока телесна температура, главоболка, болки во коските, болки во мускулите, повраќање и вкочанет врат. Ако влијае на моторните јадра во ‘рбетниот мозок, се јавува парализа на екстремитетите и мускулите, заедно со пад на телесната температура.
Но, во рок од една недела се појавуваат знаци и симптоми специфични за паралитична детска парализа, вклучувајќи:
губење на рефлексите – екстремитетите се без рефлекси, а парализата се јавува без никаков ред (асиметрично)
силна мускулна болка или грчеви
опуштени екстремитети (млитава парализа) – често на едната страна од телото
нападот на парализа може да биде ненадеен.
Закрепнувањето е бавно и ако функцијата не се врати по две години, парализата е трајна (хронична).
Полиомиелитис (инфантилна парализа) кај возрасни – постполио синдром
Постполио синдром е група на симптоми кои се јавуваат кај постари луѓе (25-35 години). Обично се развива без претходна „помала“ болест, особено кај постарите деца и возрасните.
Најчестите знаци и симптоми се:
прогресивна слабост и болка во мускулите или зглобовите
општ замор и исцрпеност по минимална активност
мускулна атрофија
длабока мускулна болка
хиперестезија (прекумерна чувствителност на сетилен орган, на пр. кожа)
парестезии (нарушена сензација, т.е. спонтано чувство без надворешни или внатрешни дразби)
проблеми со дишењето или голтањето (ретко)
нарушувања на дишењето поврзани со спиењето (апнеа, т.е. состојба во која лицето доживува прекин на дишењето или екстремно плитко дишење за време на спиењето)
намалена толеранција на ниски температури.
Инкубацијата трае од 7 до 14 дена.
Третман на полиомиелитис
Полиомиелитисот се потврдува со изолирање на вирусот од грлото или од столицата или со демонстрирање на пораст на специфични антитела. Бидејќи не постои лек за полио, третманот се фокусира на забрзување на закрепнувањето и спречување компликации. Третманот вклучува:
тишина
антибиотици за секундарни инфекции
аналгетици за болка
помагала за дишење – ретко треба да се користат
умерено вежбање (физикална терапија) за да се спречи деформација и губење на мускулната функција.
Вакцината против детска парализа е вклучена во рутинската детска вакцинација.
912