Секоја година на море го гледам истото: деца со мрежи ловат риби. Упорно носат мрежички, стојат во плиткото и се обидуваат да фатат риба. И најчесто не фаќаат, но упорно го прават тоа. Секогаш се прашував: „Па што им е толку привлечно во тоа? Зошто ловат риби во недоглед, а најчесто не фаќаат ниедна?“ Оваа година истата приказна. И почнав со проучување…

Три мои внуци земаат мрежа и одат да ловат риба. Во мојата глава се вртат различни прашања: „Зошто постојано истата игра? Што е привлечно во обидот да фатиш риба? Чекаат, се обидуваат, ништо не фаќаат, мирно стојат во водата, гледаат, чекаат и така во круг? Што им е толку важно во таа игра?“

Одлучив да ја набљудувам нивната игра и да дознам што е тоа што е магично во ловењето риби. Бидејќи секоја игра има смисла за децата, само е важно да се набљудува, гледа, да се види, слуша и чуе. Набљудувањето на детската игра има голема и важна улога во разбирањето на децата, детскиот развој. Да се набљудува дете значи да се види и активно да се слуша. Низ играта детето се ослободува, се опушта и тоа се моментите кои се одлични за набљудување и разбирање на детето.

Како ловењето риби влијае врз развојот на компетенциите на детето

Набљудувањето на детето, процесот на учење низ игра одлучив да го опишам преку компетенции. Зошто? Компетенциите се повеќе од знаење и вештини. Да се биде компетентен значи да се биде способен, флексибилен, да се има авторитет, и исто така, не само поседување на одредени вештини и ставови, туку да се знае како треба да се користат. Тоа значи дека треба да се знае да се дејствува во одредени ситуации и да се влијае на промените што се случуваат. Компетенциите се развиваат со учење, бидејќи така децата стекнуваат искуства и усвојуваат знаења.

Комуникацијата на мајчиниот јазик се однесува на способност за правилно усно и писмено изразување. Во оваа приказна тие тројца во голем дел развиваа компетенција, односно уснен дел од компетенцијата. Разговараа, преговараа, договараа стратегија, па ја менуваа, повторно ја договараа и така во круг. Имаа две мрежи и една кофа, а тие тројца, се разбира, ја сакаа мрежата сега и веднаш. Можете ли да замислите колку комуникациски вештини беа потребни за договор. Се разбира, со тоа доаѓа и емоционалната интелигенција, бидејќи сепак требаше да се почека во ред за мрежата и да се стави во мирување сопствената желба барем за кратко, како и изразувањето и толкувањето чувства. Она што е исто така дел од развојот на оваа компетенција е збогатувањето на речникот. Научија нови зборови: планктон, делови на риба, кој умира, а кој гине, алги, школки, ежови, со што се хранат рибите, која морска храна можеме да ја јадеме, што јадат морските животни итн.

Со тоа се поттикна развојот на јазичното дејство во низа различни ситуации, толкување на концепти, мисли, факти и ставови. Откако играта престана, ги испитував децата за некои делови за јас да можам подобро да ја разберам нивната игра и важноста на истата. Прашањата и одговорите ќе ги наведам подоцна. Она што сега сакам да го кажам е еден многу интересен пример. „Тето, ти постојано нешто прашуваш, а ние ти одговараме, ти си како оние на телевизија што прашуваат, а други зборуваат“. Јас: „Мислиш на новинарите и интервјуата?“ Подоцна играа „новинари и интервјуа“ и усвојуваа нови вештини и знаења.

Се разбираме и без зборување

Додека ловеа, во играта сакаше да им се приклучи и еден мал Словенец. Стоеше покрај нив и ништо не зборуваше, но со невербална комуникација покажуваше дека и тој сака да лови, што децата го уочија. Му дадоа мрежа, тој ја прифати и заедно тргнаа на риболов. Момчето зборуваше словенски, а тие хрватски, па така разговараа и развиваа компетенција за комуникација на странски јазици, која се однесува на способноста за разбирање странски јазик, во низата на различни културни и општествени ситуации. Значајна е вештината на меѓукултурно разбирање што се развиваше.

Броеја колку риби фатиле, колку имаат во кофата, а колку пуштиле назад во морето. Се обидуваа да ги избројат сите риби околу нив. Спонтано, развиваа примена на математичко размислување и решавање проблеми, што е дел од математичката компетенција. Најмногу се влијаеше врз развојот на научна компетенција. Со реален пристап учеа за животот на рибите, за морскиот свет, вклучувајќи ги сите сетила. Еве неколку заклучоци: „Лушпите се малку тврди. А кожата им е лигава. Ако ставиме трошки леб, рибите доаѓаат побрзо, тоа им е мамка. Галебите ги јадат органите од рибите“ итн.

Исто така, изјавата на децата: „Супер ми е кога сме во вода, сакам да бидам во морето“ ги потврдува важноста и влијанието на водата врз емоционалната состојба на децата, а верувам дека знаете дека водата има терапевтска улога.

Клучен елемент на дигиталната компетенција е употребата на компјутер за пронаоѓање, процена, создавање, прикажување и размена на информации, како и развивање соработнички мрежи преку интернет. Развојот на оваа компетенција не се поттикнуваше, но ако сакате, можете да влијаете и врз тој дел од развојот, на пример, истражувајќи на интернет за она што децата го виделе во морето или да побарате одговори на прашањата што ги поставиле.

„Мене ми е супер кога ловиме риби и тогаш учам нешто ново“. Оваа реченица е вистински доказ за развој на компетенцијата „да се учи како да се учи“, која ја опфаќа способноста за процесот за учење и истрајноста во истото, како и организирање на сопственото учење.

„Сега ти имаш мрежа, а јас ја држам кофата. За 5 минути се менуваме, може?“ Комуникацијата на децата ни го докажува нивното оспособување и поседување позитивен и толерантен однос кон себе и другите, учество во развојот на демократските односи. „Внимавај на рибите во кофата, им треба вода и алги за да не умрат“. Со набљудувањето на работата и активното слушање на децата, заклучувам дека самоиницијативно го поттикнуваат развојот на одговорно однесување кон животинскиот свет. Ги прашав децата зошто им е толку убаво да ловат риби. Добив одличен одговор и решение на поголемиот број од прашањата во мојата глава: „Па, кога долго ловиш и се трудиш и кога ќе уловиш риба, тогаш ќе се пофалам дека тоа сама сум го направила“. Одлична реченица и вистински доказ за самодовербата кај детето. Ова се само некои од карактеристиките што вклучуваат социјална и граѓанска компетенција.

Патот од идеја до дело

Со насмевка ми зборува, објаснувајќи зошто одат да ловат риба: „Кога ќе уловиме многу риби, тогаш можеме на пазар да ги продадеме и да добиеме пари за да го купиме она што го сакаме“. Уште една компетенција за иницијатива и трговија, која се однесува на способноста на поединецот од идејата да создаде дело, а вклучува создавање, иновативност и спремност за преземање ризици, како и способност за планирање, водење проекти за остварување на целите. Темел е за водење секојдневен, професионален и општествен живот на поединецот.

Ги поттикнав на илустрирање на случките и нивната игра со риболов. Со тоа се влијаеше врз развојот на компетенцијата културна свест и истражување во подрачјето на ликовната и просторната уметност. Културната свест и истражување се однесува на свеста за важноста на создавачкото изразување на идеи, искуства и емоции во низата уметности и медиуми, вклучувајќи ги музиката, танцот, театарот, книжевната и визуелната уметност. Исто така, вклучува и познавање и свест за локалната, националната и европската културна градина и нивното место во светот.

Заклучок: важен е процесот, а не резултатот

На децата не им беше важно да уловат риби. Тие за неколку дена уловија малку риби и веднаш ги пуштија. Следејќи го целото движење, игра, комуникација, можеме да заклучиме дека е важна всушност самата игра, односно процесот на учење, развој, нови вештини и знаења. Тоа децата и сами го рекоа: „Играме секогаш нешто ново“. Важен е процесот на учење, она што го развиваа во текот на целата таа игра. Нели е тоа вистинско богатство? Учење преку игра, на природен начин, во природа, преку природа, со помош на сетила и тоа е она што останува за целиот живот, зарем не?
И за крај… Знаете кога се жалите дека децата немаат трпение? Ловењето риби е вистински доказ дека имаат трпение и се упорни. Само е прашање на мотивација и волја.

Автор: Лана Кихас, едукатор, воспитувач, блогерка