Манипулациите, различните влијанија и притисоци (медиумски, психолошки, групни притисоци, притисоци кои доаѓаат од филмската и модната индустрија, како и од социјалните медиуми итн.) денес се поприсутни од кога било. Покрај нас, возрасните, на овие притисоци се изложени и нашите деца. Со оглед на недостигот на знаење, искуство, недоволната емоционална и социјална зрелост, притисокот од врсниците и пубертетот како период на најголеми искушенија (експериментирање со физички изглед, алкохол, дрога, први сексуални искуства), јасно е дека децата и младите се подложни на различни видови манипулации.

Знаењето е лек против манипулација

Знаење од сигурни извори, знаење засновано на факти, тоа е она со што треба да го вооружиме детето. Кога младите имаат знаење, кога се занимаваат со факти, кога се информирани, тогаш е потешко да се манипулира со нив. Затоа е важно децата да учат со разбирање, да читаат учебници и да истражуваат. Затоа, треба да имаме повеќе разбирање за наставникот кој не се задоволува со рецитирање дефиниции, туку бара детето самостојно да донесува заклучоци, да може да го објасни своето мислење, да биде убедливо и критички да размислува. Затоа е важно да ги прошириме видиците на децата и да им објасниме дека освен да работиме и да заработуваме за живот, потребно ни е и знаење за да донесеме правилни одлуки, да избегнеме манипулации и дека понекогаш, благодарение на знаењето, можеме да спасиме свој или туѓ живот. Да, не е доволно само да имате знаење, треба и да го искористите, но колку повеќе знаење и вештини имаме, толку повеќе можности имаме.
Често велиме: „А таа учителка, толку многу инсистира на знаење… Зошто детето да се мачи кога оние со завршени курсеви имаат исти плати, а често и повисоки од оние со факултетски дипломи?“

Децата слушаат и апсорбираат што зборуваме и постои опасност да заклучат дека учењето не вреди, дека вложувањето во знаење е губење пари и време. Колку повеќе знае човек, толку помалку е подложен на негативни влијанија и манипулации.

„Со знаењето доаѓа и сомнежот“ – Гете

Љубопитноста, активното учење и критичкото размислување треба да се поттикнуваат кај децата за да не дојде до пасивно апсорбирање на знаењето што им се презентира и да не ги прифаќаат туѓите предлози здраво за готово. Сепак, најлесно ни е кога детето е мирно, послушно и склоно веднаш да го прави она што ќе му го кажеме. Но, кога ќе го прашаме тоа послушно дете дали знае зошто бараме од него да направи нешто, се чудиме ако го добиеме одговорот дека не знае и дека не го интересира и не сака да праша.

Уште повеќе сме изненадени ако наставничката ни каже дека забележала оти детето е послушно.

Љубопитното, енергично дете кое поставува безброј прашања, кое сака да истражува, кое обично има што да праша пред да го направи она што се бара од него, често се опишува како напорно и досадно. Поради недостиг на време и трпение, ние тежнееме да испраќаме пораки до љубопитното дете, како на пример: „Не допирај, не додевај. Секогаш се расправаш и се убедуваш за нешто. Вистински мал адвокат“.

На овој начин, наместо да охрабруваме, ја задушуваме љубопитноста на децата, нивната склоност кон истражување и активно учење, без да го сфатиме тоа. А потоа кога ќе пораснат, се жалиме дека имаме генерација млади луѓе на кои им недостига истражувачкиот дух, кои бомбардирани со информации од своите врсници, интернет, телевизија и списанија, пасивно го усвојуваат она што им се презентира.

Се разбира, многу е важно да може да се препознае разликата помеѓу дете кое го брани своето мислење и изнесува аргументи и дете кое им пркоси и ги доведува во прашање родителските граници. „Нема, ме мрзи“ не е аргумент, не е оправдување, но ако детето има аргументи, дозволете му да го брани своето мислење и да ги поддржи тие аргументи. Зашто, како тинејџерот ќе биде критичен во односите со другите, ќе поставува прашања и ќе го брани своето мислење со аргументи ако тоа не му било дозволено како дете во односите со родителите? Како детето ќе го продлабочи своето знаење и ќе ги прошири своите хоризонти ако не му дозволиме да поставува прашања?

-Немојте само да ги учите децата да читаат, научете ги да го преиспитуваат она што го читаат. Научете ги да преиспитуваат сè -Џорџ Карлин.

Форми на манипулација на млади луѓе: поттикнување чувство на вина и страв, отфрлање, играње со чувствата на самопочит, етикетирање.

Сите овие методи на манипулација се помалку ефикасни кај младите луѓе кои поседуваат комуникациски вештини и високо ниво на самодоверба. Нивниот став и самодоверба се препознаваат по држењето на телото, изразот на лицето, ракувањето, тонот на гласот и самоодговорното однесување и затоа не се соодветна мета за манипулатори.

Познато е дека многу деца денес поминуваат повеќе време со таблети, телефони, телевизија, на разни часови и тренинзи отколку на чист воздух играјќи и дружејќи се со пријателите. Поради модерниот начин на живот и работното време кое често вклучува прекувремена работа, мајките се уморни и немаат доволно време да разговараат со своите деца, да раскажуваат приказни, да читаат книги и да разговараат за она што го прочитале, а семејните оброци се реткост. Сето тоа се услови кои на децата не им оставаат доволно простор да развијат комуникациски вештини и други социјални вештини, бидејќи овие вештини се учат преку дружење и играње со другите.
Ова се терени за обука за социјални вештини. Како детето ќе научи да препознава манипулација, да решава конфликти и да се залага за себе ако не поминува време играјќи си со други деца, во игра што самите ја смислиле? Кога на децата им е досадно, треба сами да смислат игра, да ги поделат улогите, да се договорат и да поставуваат правила. Тогаш децата се активни, креативни и учат многу повеќе отколку кога им се нуди готова забава, како и однапред осмислена игра со присуство на аниматор или возрасен кој дели улоги, поставува правила и решава конфликти.

Преголемата заштита на децата, скокнувањето за да им се помогне и кога е потребно и кога не, и отстранувањето на пречките на нивниот пат нема да им помогне да развијат комуникациски вештини и самодоверба.

Треба да ги поттикнеме и охрабриме да ги решаваат проблемите без наша помош и сами да се снаоѓаат, да им довериме извршување на задачи и донесување одлуки соодветни на нивната возраст, да им дозволиме да прават грешки и да учат од своите грешки.

Така се стекнува искуство. Така стекнувате доверба во своите способности и ја зајакнувате самодовербата.

Бидејќи децата се под поголемо влијание од она што го правиме отколку од она што го кажуваме, треба со личен пример да им покажеме како да комуницираат наметливо, како да собираат информации од сигурни извори, како да го бранат своето мислење со аргументи, како да ги преиспитуваат предлозите на другите луѓе, како да поставуваат граници во односите со другите итн.

Наместо скапи играчки, телефони и таблети, да ги вооружиме децата со знаење, самодоверба и социјални вештини, бидејќи тоа е она што ќе им помогне да ја препознаат манипулацијата и да одолеат на притисокот.

Автор: Вранка Василев/ мајка и психолог

Извор