Предупредувањата од едукациските рехабилитатори, логопеди и други експерти се зачестени во последните години, а особено се интензивираат пред почетокот на новата учебна година кога се информира за бројот на деца што поради одредени тешкотии добиле одложување на уписот на училиште.

Во Хрватска оваа учебна година имало повеќе од 4.000 такви деца, а експертите предупредуваат дека повеќето од нив имаат моторни и говорни проблеми. Причината е прекумерната употреба на мобилни телефони и/или лаптопи.

Според податоците на окружните образовни канцеларии во Хрватска, годинава имало повеќе од 4.000 деца кои биле доволно возрасни за да се запишат во прво одделение во основно училиште, но нивниот упис бил одложен и тие ќе одат на училиште на почетокот од следната учебна година.

Од Хрватскиот завод за јавно здравје велат дека тоа е меѓу 10 и 12 отсто од децата, а најчестите причини за одложување на уписот во прво одделение се поврзани со специфични отстапувања во развојот на говорот, јазикот и фината моторика, што може да се надминат или надраснат во наредниот период, или да се кристализираат во едно од специфичните развојни нарушувања поврзани со училишните вештини.

Понатаму, тие посочуваат дека втората поголема група на причини за одложување на уписот се однесува на емоционалната незрелост во однос на возраста и дека помал дел од децата имаат потешки развојни проблеми.

-Во годината на суспензија од училиште потребно е детето да посетува градинка, како и сите дијагностички процедури и терапевтски и рехабилитациони третмани кои училишниот лекар утврдил дека му се потребни при прегледот за упис во прво одделение, па да сугерира детето да напредува во најголема мера во текот на таа година – велат од ХЗЈЗ.

Реедукаторот за психомоториката Домагој Маглица изјавил дека во денешно време сѐ повеќе деца имаат некакви тешкотии и дека екраните, како мобилни телефони, лаптопи и таблети, значително придонесуваат за тоа.

Токму терминот екринизам, познат и како дигитален аутизам, сѐ почесто се користи во јавниот дискурс, најчесто како предупредување до родителите и апел до експертите. Психолозите го карактеризираат овој поим како одредена зависност од екраните, а со оглед на тоа што повеќето луѓе поминуваат голем дел од слободното време на своите паметни телефони, компјутери и пред телевизор, за жал, на тоа се изложени и децата.

Маглица вели дека родителите уште од мали им „туркаат“ екраните пред децата за да ги смират, но тие не сфаќаат дека тоа само му штети на нивниот развој.

-Децата немаат време да обработат толку многу дојдовни информации и нивниот мозок на некој начин е преоптоварен. Секако дека има и други виновници за доцнењата во развојот, кои се природни и нема срам да се бара одложување од упис ако детето не е ментално зрело, на пример, ако се работи за хиперактивност, разиграност или доцнење во психомоторниот развој.

Низ работата сум сретнал деца кои се на мобилните телефони како да се „на свој терен“. На пример, кога ќе добијат работна книга со задачи, ја зумираат и скролаат како на таблет, се обидуваат да ја паузираат страницата и слични работи. Сум видел случаи кога се обиделе да ја зумираат сликовницата. Ова е чест пример кај децата со аутистичен спектар.

На децата треба да им се даде слобода да бидат деца, а не да се принудуваат да прават нешто заради разни верувања. Мој совет е да ги отстраните од екраните и родителите да се вклучат во значајна игра со своето дете, како што е составување сложувалки, коцки итн.

На овој начин кај децата се поттикнува развојот на когнитивните и моторните функции кои подоцна се корисни во остварувањето на графомоторните задачи и други активности за училиштето. Секако, сите сме свесни дека живееме во дигитална ера, но детството мора да биде детство и децата мора да ги развиваат играта и имагинацијата – заклучил Маглица.

Првото национално истражување за деца од предучилишна возраст пред мали екрани во Хрватска, спроведено од Клиниката за заштита на децата на градот Загреб и „Храбар телефон“, покажало дека 79 отсто од децата на возраст под две години веќе почнале да користат екрани.

Меѓу речиси 700 деца од предучилишна возраст, чии родители пријавиле информации за потребите на ова истражување, нема ниту еден кој не користи барем еден електронски уред – сите користат модерни технологии.

Истражувањето покажало и дека повеќе од две третини од децата користат мобилни телефони и таблети, а 60 отсто од нив користат компјутери, а исто толку во текот на неделата поминуваат два или повеќе часа пред екраните. Според овие податоци, децата од предучилишна возраст поминуваат во просек по 2,4 часа пред екран во работните денови и три часа за време на викендите. Исто така, откако ќе наполнат шест години, 71 отсто од децата на предучилишна возраст поминуваат два или повеќе часа дневно пред екраните, а дури 82 отсто од нив го прават тоа за време на викендите.

Извор