Исхраната на детето е значително поврзана со исхраната на родителите. Ова се должи на комбинацијата на заеднички генетски, бихевиорални и еколошки фактори. Истражувањата покажуваат дека нутритивниот статус на родителите пред зачнувањето и нутритивниот статус на мајката за време на бременоста може да влијаат врз појавата на дебелина кај децата. Сепак, треба да се истакне дека иако родителите имаат големо влијание врз навиките во исхраната и физичката активност на децата, истражувањата јасно покажуваат дека ризик-факторите за вишокот телесна тежина се наоѓаат и во многу други средини, надвор од самото семејство, вели социјалниот педагог Хелена Крижан, раководител на Одделот за следење на детерминанти на физичкото здравје во Службата за унапредување на здравјето при Хрватскиот завод за јавно здравје.
Таа ги коментира податоците од неодамна презентираното истражување за зачестеноста на дебелината кај децата во Хрватска, што укажува дека меѓу испитаниците има висок процент на родители со истиот проблем.
Имено, истражувањето покажало дека околу 33,2 отсто од мајките и дури 76,5 отсто од татковците на децата што учествувале во истражувањето имаат проблем со вишок килограми или дебелина, па се поставува логично прашање колку е ефикасна борбата против дебелината кај децата доколку самите родители имаат нездрави навики кога станува збор за исхраната и физичката активност, како и ниската свест за дебелината како проблем. Зарем не е време активностите насочени кон спречување и лекување на дебелината да почнат да таргетираат цели семејства, наместо првенствено деца?
-Според резултатите од истражувањето на ЕХИС од 2019 година, речиси две третини од возрасните во Хрватска, или 65 отсто, се со прекумерна тежина или дебели, што е најголем процент од сите земји на ЕУ. Само 10 отсто од возрасната популација во Хрватска ги консумира препорачаните 5 порции овошје и зеленчук дневно, а препорачаните 150 минути аеробна физичка активност неделно ги постигнува секој четврти возрасен на возраст од 18 до 64 години. Затоа, проблемот со прекумерната телесна тежина и дебелината е масовно присутен во нашето општество и кон него дефинитивно треба да се пристапи стратешки, а не само со фокусирање на една возрасна група. Затоа унапредувањето на здравјето треба да се врши преку две важни „струи“: едната е подигнување на свеста и развивање на здравствената писменост, а другата е поврзана со подобрување на животната средина – вели Крижан.
Родителите првенствено треба да бидат модел на здравствена заштита на сопствените деца, во согласност со сопствените можности. Тоа значи дека заедно со децата треба да поминуваат време во физичка активност во различни форми, од заеднички прошетки, активна игра, градинарство, спортски активности до активен начин на патување до одредени дестинации (училиште, градинка, продавница итн.). Во просек, на децата им требаат најмалку 60 минути физичка активност со умерен до висок интензитет дневно, а родителите треба да почнат да ги навикнуваат на тоа уште од рана возраст. Исто така, тие треба да бидат вклучени во планирањето и подготовката на заеднички оброци, кои треба да содржат најмалку пет порции овошје и зеленчук дневно, советува експертот.
Секако, важно е да се вложи труд и да се најде време за тоа, што не е секогаш лесно. Резултатите од споменатото истражување покажуваат дека секое петто семејство за време на пандемијата, кога имало малку повеќе време заедно со своите деца, всушност почесто готвело заедно со децата.
-Но, видовме и дека секое трето дете во периодот на пандемските мерки поминува повеќе слободно време пред екрани, а помалку во активна игра. Затоа е важно да се нагласи дека родителите се само еден дел од приказната и не можат да влијаат врз сите детерминанти на дебелината – вели таа.
Истражувањето покажало дека социо-економскиот статус на семејството значително влијае врз разликите во вклученоста на децата во спортските активности. Се покажало дека дури 80 отсто од децата чии родители имаат повисоко ниво на образовни достигнувања се занимавале со спорт или танц два или повеќе часа неделно, наспроти само 58 отсто од децата кои исто толку време поминувале во спорт или танц чии родители имаат пониско ниво на образование.
Освен тоа, истражувањето покажува и дека децата чии двајца родители се вработени, два часа неделно почесто ги поминувале во спорт или танцување, за разлика од децата чиј еден родител е невработен или економски неактивен – 73 од нив наспроти 59 проценти.
Накратко, за многу деца би било многу интересно да можат бесплатно да се вклучуваат во училишни клубови за различни спортови и натпревари меѓу училиштата, што би можело да придонесе за развивање на навиката за редовна физичка активност кај децата и за препознавање и охрабрување на идните врвни спортисти, а секако и како превенција од несакано однесување кај децата.
Автор: Маријана Матковиќ
912