Хормоните ги контролираат повеќето животни функции. Иако често се слуша дека хормоните се главните виновници за промена на расположението на трудницата, вистина е дека тие се всушност вистински помагачи. Овие хормони се најважни и одговорни за одржување на телото на трудницата во рамнотежа и овозможување таа да донесе здрав, нов живот на свет:

Гонадотропини задолжени за овулација

Овие хормони се излачуваат од хипофизата. Нивната улога е исклучително важна бидејќи предизвикуваат овулација. Секој месец овие хормони овозможуваат созревање на јајце-клетката во јајчниците, нејзино исфрлање и подготовка на слузокожата на матката да ја прифати доколку дојде до оплодување. За време на бременоста, лачењето на гонадотропини престанува и, по породувањето, нивното дејство постепено продолжува. Но, додека жената дои, ефектот на хормоните пролактин и окситоцин – кои ја спречуваат овулацијата – е изразен, па се смета дека таа тешко може да забремени во тој период. Бидејќи тоа не е правило, жената треба да преземе соодветни мерки за заштита доколку не сака да остане бремена. По прекинот на доењето, нивото на окситоцин и пролактин се намалува, а гонадотропините повторно „стапуваат на сцена“, па овулацијата и менструацијата се враќаат во нормала.

Човечкиот хорионски гонадотропин (hCG) е виновникот за гадење

Се излачува од слој клетки кои однадвор ја опкружуваат оплодената јајце-клетка, пред таа да се смести во слузокожата на матката. Благодарение на еден дел од овој хормон, т.е. неговиот бета-синџир (бета hCG), бременоста може да се открие многу рано. Тоа е, исто така, поврзано со гадење на почетокот на бременоста. Имено, количината на бета hCG во крвта и урината значително се зголемува седум дена по зачнувањето, а почнува да опаѓа меѓу 13. и 18. недела, кога симптомите обично престануваат. На многу трудници им се менуваат сетилото за мирис и вкус, така што до вчера нивните омилени јадења и пијалаци стануваат неподносливи за консумирање. Се верува дека главен виновник за оваа појава е човечкиот хорионски гонадотропин, т.е. неговиот ефект врз хипоталамусот (делот од мозокот кој е под влијание на автономниот нервен систем), како и врз мозочниот центар задолжен за препознавање мирис.

Овој хормон игра важна улога и во создавањето на жолтото тело кое подоцна произведува прогестерон и естроген, хормони од големо значење за нормалниот тек на бременоста.

Хормонот прогестерон како чувар на бременоста

Тој е класифициран како стероиден хормон. Се формира од холестерол, под влијание на одредени ензими. Благодарение на овие супстанции, се активираат хипофизните хормони (гонадотропини), со што се регулира производството на прогестерон во јајчниците. Прогестеронот е исклучително важен хормон и често се нарекува заштитник на бременоста. Ја подготвува мукозната мембрана на матката (ендометриумот) да ја прифати оплодената јајце-клетка, за да овозможи нејзина имплантација во матката. Прогестеронот го спречува мајчиниот имунолошки систем да го отфрли плодот. Од осмата недела, кога ќе се формира, па сѐ до крајот на бременоста, плацентата го презема лачењето на прогестерон. Овој хормон игра важна улога и во релаксацијата на мускулите, што е исклучително важно бидејќи ги спречува контракциите на матката (кои се јавуваат во текот на бременоста под дејство на хормонот окситоцин), а со тоа го намалува ризикот од спонтан абортус и предвремено породување.

Меѓутоа, прогестеронот има ефект врз мускулите на соседните органи (мочниот меур, уретрите, јајцеводите, цревата и жолчните канали), како и врз венските и крвните садови, така што нивната послаба активност може да доведе до запек, отежната елиминација на урината, формирање на жолчни камења.…

Естрогените се одговорни за женственоста

Тие се нарекуваат и хормони на женственост бидејќи нивното дејство предизвикува развој на половите карактеристики на жената, развој на градите и половите органи, а имаат посебна улога во текот на бременоста. Тие се излачуваат од жолтото тело, а кога плацентата е целосно формирана, ја презема улогата на главен креатор на естрогенот. На почетокот на бременоста нивото на естроген во крвта и урината е ниско, додека како што напредува бременоста, неговото ниво се зголемува. Доколку анализите покажат дека нивото на естроген стагнира или се намалува, тоа може да значи дека плодот е сериозно загрозен. Естрогените ја зголемуваат пигментацијата на кожата. Затоа, во бременоста има поголемо таложење на пигменти на брадавицата и околу неа, на средната линија на абдоминалниот ѕид (linea negra) итн.

Овие хормони влијаат и врз развојот на мускулите на матката во подготовка за породување, како и врз зголемувањето на градите. Треба да се нагласи дека породувањето започнува токму кога естрогените, кои предизвикуваат контракции на матката, ќе ја надминат рамнотежата што постои со прогестеронот (кој ги смирува мускулите на матката и ги спречува нивните контракции).

Окситоцин – хормон на среќата и љубовта

Тоа е хормон со повеќекратни ефекти врз телото на жената, но и врз мажот. Се нарекува и „хормон на љубовта“ бидејќи е докажано дека развојот на емоциите меѓу мажот и жената директно зависи од производството на окситоцин во централниот нервен систем. Кај жените, овој хормон влијае врз фалопиевата цевка предизвикувајќи контракции и движења кои овозможуваат јајце-клетката да се сретне со спермата и на тој начин да забремени. До денес, дејството на овој хормон е најдобро проучено за време на бременоста, породувањето и доењето. Како што напредува бременоста, нејзината концентрација во крвта на идната мајка се зголемува за да го достигне својот максимум пред раѓањето. Окситоцинот предизвикува контракции на мускулите на матката, што доведува до проширување на грлото на матката, до спуштање на фетусот, а потоа и до негово раѓање.

Доколку е потребно, синтетички добиениот окситоцин може да се администрира со инфузија, што го забрзува проширувањето на грлото на матката и текот на породувањето. Лачењето на овој хормон, кое продолжува по раѓањето, го намалува на минимум ризикот од крвавење по излегувањето на бебето и плацентата. Предизвикува контракција на мускулите на матката со цел да се затворат малите крвни садови и да се врати матката во нејзината големина и состојба пред бременоста. Окситоцинот и адреналинот во првите 48 часа по раѓањето на детето предизвикуваат чувство на среќа и задоволство кај мајката, што ѝ овозможува да се одмори и да спие. Исто така, докажано е дека, благодарение на окситоцинот, мајките брзо забораваат на болните искуства поврзани со породувањето. Одамна е познато дека окситоцинот учествува и во производството на млеко, а сигналот за тој процес го дава и бебето. Оваа исклучително важна супстанција се смета и за хормон за мајчинство, бидејќи го развива мајчиниот инстинкт да се грижи за новороденото дете.

Интересно е што и мажите имаат високо ниво на окситоцин во циркулацијата – што доведува до контракции на каналите на тестисите и истиснување на семената содржина (ејакулација). Дури и некои форми на неплодност кај мажите се третираат со фармаколошки подготвен препарат на окситоцин.

Хормонот пролактин го стимулира лачењето на млекото

Се излачува од хипофизата, а нејзината главна улога е да го регулира лачењето на млекото. Присутен е во мали концентрации во крвта на жената, но 48 часа по породувањето неговото ниво вртоглаво расте, подготвувајќи ги градите за доење. Иако се создава и за време на бременоста (во плацентата), лачењето на млекото не започнува благодарение на дејството на другите хормони (особено прогестеронот). Но, кога нивното ниво ќе се намали по породувањето, градите почнуваат да произведуваат поголеми количини млеко. За да се одржи толку високо ниво на пролактин, најдобар стимул е цицањето – кога стимулот од дојката, преку ‘рбетниот мозок, ќе стигне до хипофизата во мозокот.

Во овој процес учествува и хормонот окситоцин, што доведува до контракција на мускулните влакна околу млечните канали во градите, што му помага на млекото да се лачи. Затоа е исклучително важно да се поттикне мајката што почесто да го става бебето на дојка бидејќи тоа е најдобриот и најприроден начин да се обезбеди доволна количина млеко за подолг временски период. Кај небремени жени, зголеменото ниво на пролактин може да биде доказ за сериозни ендокрини нарушувања, кои се манифестираат како неправилно менструално крвавење (или дури и целосно отсуство), недостиг на овулација, па дури и стерилитет.

Автор: Весна Станимировиќ

Извор