Растот е сложен процес во кој се менува телесната маса, висината, обликот и пропорциите на телото. Клучен предуслов за нормален раст е здравјето на детето. Акутните болести обично не го забавуваат растот, но хроничните можат да доведат до значителни, па дури и неповратни нарушувања.
Фактори што влијаат врз растот
Врз растот на детето влијаат повеќе меѓусебно поврзани фактори. Генетскиот потенцијал (висината на родителите) ја одредува очекуваната висина. За да го достигне својот генетски потенцијал, на детето му е потребна правилна и избалансирана исхрана, отсуство на хронични заболувања и стабилна емоционална средина. Овие фактори се регулираат преку работата на ендокрините жлезди – хипофизата, тироидната жлезда и надбубрежните жлезди, кои лачат хормони што го стимулираат должинскиот раст и созревањето на коските.
Како се следи растот?
Педијатрите користат стандардни табели и графикони за да ја споредат висината и брзината на раст на детето во однос на врсниците. Во многу земји, вклучувајќи ја и Македонија, се користат табели од британски и американски автори бидејќи не постои систематско национално мерење на растот на децата. Сепак, разликите меѓу популациите не се толку големи, што им овозможува на педијатрите точно да го следат развојот.
Телесната маса најпрецизно се мери наутро, со што помалку облека. Во првата година тежината е поважен показател за напредокот отколку висината, но кај постарите деца приоритет има растот во висина. Новороденчињата обично се со должина од околу 52 см, а во првата година растат околу 25 см. До втората година растат уште 12 см, а потоа стапката на раст постепено се намалува на 5-7 см годишно сè до пубертетот, кога повторно се забрзува.
Висок раст
Најчесто висок раст е наследен од родителите и не е знак за проблем. Девојчињата во пубертетот најчесто се тие што посетуваат лекар поради загриженоста за висок раст. Патолошки висок раст може да биде последица на нарушена работа на ендокрините жлезди, генетски синдроми или метаболички болести и бара соодветен медицински третман.
Низок раст
Децата со низок раст почесто се носат на преглед, особено машките. Ако детето има семеен тренд на низок раст, но здравствено е добро, нема потреба од терапија.
Низок раст може да биде и последица на генетски, метаболички или хронични болести (на пример, заболувања на бубрезите или срцето) и во тие случаи третманот зависи од основната болест.
Најчестиот патолошки причинител за низок раст е недостигот на хормонот за раст. Кај овие деца нема очигледна причина зошто хипофизата лачи помали количини на хормонот. Обично имаат карактеристични црти: значително пониски се од родителите, имаат пропорционална телесна градба, забавено никнување на забите, заоблено лице, помали раце и стапала, како и одложен пубертет. Денес, хормонот за раст е достапен во фармацевтска форма, што значи дека овие деца можат успешно да се лекуваат.
Како да препознаете дека детето заостанува во растот?
Според медицинските препораки, бебињата треба да се мерат шестпати во текот на првата година, двапати во втората година и еднаш годишно сè до крајот на школувањето. Ако постои сомнеж за нарушен раст, мерењата можат да се прават и почесто. Лекарите ги внесуваат добиените вредности во графикони според пол и возраст, а секое значително отстапување може да укаже на проблем. Во тој случај, детето се упатува на детски ендокринолог за дополнителни испитувања.
Кога треба да се започне со третман?
Колку порано се открие проблемот, толку подобри се шансите за успех на терапијата. Родителите треба да обрнат внимание ако детето е значително пониско од врсниците или ако неговиот раст забавил во споредба со претходните години. Ако се појави сомнеж, најдобро е да се направи мерење и консултација со педијатар, кој може да го насочи детето на понатамошни испитувања.
Нормалниот раст и развој е крајната цел на секој родител и педијатар, а навременото следење може да направи голема разлика во животот на детето.
912