Образовниот систем во Финска најчесто се споменува како најдобар образовен систем во светот. Последните 20 години е на врвот на листата со најквалитетни системи, а Светскиот форум оценува дека го имаат најразвиениот образовен систем во светот.

Зошто нивниот образовен систем е еден од најдобрите и како изгледаат градинките, училиштата и факултетите, раскажува наставничката Сандра Хузјак и проф. д-р Мирослав Хузјак, кои една недела им предавале на финските ученици како дел од програмата Еразмус. Тие заедно со домаќините посетиле градинка, две училишта и Универзитетот во Оулу на северот од земјата.

Универзитет во Оулу – простор наменет за студенти

Биле импресионирани од хуманиот пристап кон учениците, опуштеноста што се чувствува за време на наставата, но и уредувањето на образовните институции, што е исклучително важно за Финците, а и добиле впечаток дека просторот ги обликува луѓето. Професорот Мирослав Хузјак бил особено импресиониран од дизајнот на Универзитетот.

-Тоа се поврзани згради кои се гигантски, така што многу факултети се сместени во иста зграда. За разлика од вообичаените кампуси каде што треба физички да се влезе во зграда, таму сѐ е поврзано и најчесто е преградено со стаклени ѕидови.
Остава впечаток на луксузен трговски центар бидејќи внатре има многу ресторани и кафулиња. Тие имаат многу мали модуларни простори за самостојно учење. Кога ќе се шетате низ овие ходници, наидувате на куќички кои можат да бидат направени од стакло или со завеси, во кои студентите можат да се изолираат и да учат – изјавил Мирослав Хузјак, методичар за ликовна уметност на Педагошкиот факултет во Загреб.

Во малите простори имаат лаптопи, пристап до интернет и сета опрема што им е потребна. Самиот универзитетски простор е импресивен, креативно опремен и дизајниран за да биде пријатен за студентите. Тој вели дека се внимава на сѐ, вклучително и на исхраната на учениците, кои добиваат многу евтини оброци во рестораните во кампусот.

За време на предавањата тие поттикнуваат дискусија и критичко размислување

Финскиот закон од 1978 година ја обврзува секоја јавна зграда да има минимум 1% уметнички пристап. Затоа, во училиштата има можност да се видат многу дизајнирани, но и функционални решенија, како што се подвижни ѕидови, скриени гардероби, предмети што се преклопуваат, додатоци кои столот го претвораат во масичка, па дури и тапани кои се прилично тивки за да може да се користат без да се вознемируваат другите.

Кога станува збор за самите предавања, професорот Хузјак вели дека просториите се приспособени за работа во групи и се опремени со технологија која им ја олеснува работата.

-Немаат значително различна методологија од нас, но основниот пристап се заснова на соработка и комуникација. Со сите сили се поттикнуваат дискусија, критичко размислување, анализа и креативност. Бевме импресионирани од предавалната каде што клупите се наредени слично како нашиот амфитеатар, но им овозможуваат и на студентите да работат во групи. Сите училници се опремени со технологија и сѐ е многу големо. Во однос на комуникацијата имаат микрофон, а по потреба се вклучуваат во дискусијата со професорот – опишал професорот.

Финското основно образование трае девет години, по што учениците се запишуваат во средно училиште според нивните оценки. Нивниот час трае 45 минути, учениците се оценуваат од 4 до 10, а нивната просечна оценка е 8. Во училиштата имаат голем број вработени, меѓу кои нема педагози, туку наставници и психолози кои пружаат не само психолошка, туку и физичка помош. Кога станува збор за наставниците, тие се разликуваат во нивните области на работа. Имено, тие немаат професори по конкретни предмети, туку имаат еден наставник кој предава сѐ.

На второ место, тие имаат наставници кои изведуваат настава во училиште со ученици кои не можат самостојно да го совладаат материјалот. Истовремено има поддршка и за децата со пречки во развојот. Како трето ниво, тие имаат наставници кои поради некоја причина се заситени од предавања и можат да одморат една година од работата со деца и да им помагаат на колегите и да подготвуваат содржини за часови.

Учениците учат да свират на инструменти, да шијат, да сечат дрва и да печат колачи

-Училиштето ги плаќа сите учебници, патувања, билети, работни материјали, а на почетокот на годината секој ученик добива по два молива. Многу вложуваат во уметноста. Имаат доволно инструменти за цел оркестар, вклучувајќи пијана, гитари, укулеле, басови и тапани, како и засилувачи, микрофони и миксери. Во трето одделение тие учат да свират, а секој ученик добива музичка карта за инструментот што ќе го избере и нивото што го избира да научи да свири.

Пред околу дваесет години, западните училишни системи почнаа да ги нагласуваат СТЕМ (наука, технологија, инженерство и математика/science, technology, engineering and mathematics) полињата. Но, со текот на времето се забележало дека тоа не е доволно, па некои образовни системи ја вметнале буквата А (art) за уметност и на тој начин ја добилe областа „СТЕАМ“. Во финскиот образовен систем уметностите се толку нагласени што се избалансирани со предметите СTEM.

Тоа се ликовни уметности, музички уметности и занаети. Нивниот задолжителен курс е готвење. Имаат уметнички кабинети со керамичка печка за вежбање, машини за шиење, ласерски секачи, 3Д-печатачи и користат пили, дупчалки и алатки за обликување дрво и метал.

Како ги решаваат проблемите на училиште?

Иако не се поддржувачи на авторитет и убедување, наставниците се исклучително почитувани од родителите и учениците, бидејќи развиваат блискост и доверба. Доколку во секој случај дојде до недоразбирање меѓу родителите, наставничката Хузјак вели дека тие веднаш почнуваат да го решаваат тоа со разговор.

-Ме интересираше како се справуваат со ситуации со родители кои вршат притисок за оценките, како и со наставници кои не ги завршуваат задачите или доаѓаат на училиште во алкохолизирана состојба. Најпрво беа изненадени од моите прашања и рекоа дека ако се случи ова, би му помогнале во тој случај на професорот да го реши проблемот и да го вратат на час бидејќи тој мора да има свое место во општеството. Со родителите кои би вршеле притисок поради оценките, рекле дека ќе ги поканат на разговор бидејќи очигледно имаат проблем и не ѝ веруваат на наставничката – рекла професорката Хузјак.

-Тие го немаат концептот на лажење, мамење и експлозија. Менталитетот како таков влијае врз училиштето и обратно – училиштето влијае врз менталитетот – објаснила професорката Хузјак.

-Постигнуваат феноменални резултати на тестови, а на училиште сѐ е толку слободно, без да покажат авторитет, наставниците се блиски со децата и ние се чудевме како постигнуваат такви резултати ако сѐ е толку опуштено – велат професорите.

Не е сè совршено. Ни финските тинејџери не сакаат да одат на училиште

За време на престојот професорите биле во обиколка на музеј, кој го посетувале и децата како дел од часовите во градинка, бидејќи Финците, објаснил Хузјак, имаат развиена музејска педагогија.

-Во градинката има една воспитувачка која е задолжена за четири деца, додека кај нас обично има една воспитувачка за околу 20 деца. И морам да признаам дека нашите воспитувачки одлично работат со оглед на условите во кои работат. Во Финска, инклузивноста им е многу важна и секое дете со попреченост има воспитувачка која е со него цел ден. Половина од времето го поминуваат надвор на снег и студ, а на училиште доаѓаат и со велосипеди и скутери без разлика на времето.

Наставниците се пошегувале дека не е сè совршено во финските училишта. Во разговор со тинејџерите дознале дека ниту тие, ниту децата во Хрватска не сакаат училиште. Тоа, велат, малку ги насмеало и ги развеселило.

Тие ги посочија финансиите како голема разлика меѓу финскиот и хрватскиот образовен систем, бидејќи најмногу пари од финскиот буџет одат за образованието. Иако се работи за големи суми, тие посочуваат дека и нивните училишта мака мачат со трошоци бидејќи не можат секоја година да финансираат се во иста мера.

-Почетниот наставник има плата од околу 3.000 евра, која се зголемува со текот на годините. Дефектолозите, пак, кои работат со деца со тешкотии имаат повисока плата од, да речеме, обичните учители, за нив наставникот е столбот на целото општество – истакнала професорката Хузјак.

Сепак, тие сметаат дека многу работи може да се реализираат со малку или без напор, особено ако професијата повеќе учествува во донесувањето на наставната програма која нема радикално да се менува често. Дополнително, напредокот се гледа и преку поголема вклученост на професорите кои нема да се откажат.

Автор: Лукреција Ждериќ

Извор