АДХД денес се смета за најчесто ментално нарушување кај децата, а присутно е и кај возрасните. Децата со АДХД имаат проблеми со вниманието, контрола на однесувањето (може да дејствуваат без да размислуваат за исходот) и во повеќето случаи се премногу активни.
Знаци на АДХД кај децата
Децата со АДХД имаат проблеми со вниманието, контрола на однесувањето (може да дејствуваат без да размислуваат за исходот), а во некои случаи се премногу активни. Врвната возраст за дијагноза е помеѓу 8 и 10 години, меѓутоа, некои случаи може да се откријат дури по адолесценцијата. Главните симптоми и знаци на АДХД се невнимание, хиперактивност и импулсивност, кои се поизразени отколку што би се очекувало со оглед на нивото на развој на детето; а и образовното и општественото функционирање често се нарушени.
Невниманието се јавува кога детето е вклучено во задачи кои бараат будност, брза реакција, визуелно пребарување и набљудување и систематско и продолжено слушање.
Симптоми на АДХД:
Невнимание – 6 од 9 симптоми мора да бидат присутни најмалку 6 месеци:
– Не обрнува внимание на детали или прави грешки поради невнимание во училишната работа или други активности.
– Често има тешкотии да го задржи вниманието додека извршува некоја задача или игра.
– Често не слуша дури и кога директно му се обраќаат.
– Често не ги следи упатствата и не ги завршува училишните задачи, домашните или обврските (не поради пркос или погрешно разбирање на упатствата).
– Често има тешкотии да ги организира задачите и активностите.
– Често избегнува, не сака или отфрла задачи кои бараат поодржлив ментален напор (како што е домашна работа).
– Често ги губи работите потребни за завршување на задачите или активностите (играчки, училиштен прибор итн.).
– Често е вознемирен од надворешни дразби.
– Често заборава на секојдневните активности.
Хиперактивност – 5 од 6 мора да бидат присутна најмалку 6 месеци – Често ги тресе рацете и нозете или се нервира на стол.
– Станува од столот во училницата или на друго место каде што се очекува да седи.
– Често трча прекумерно или се качува во ситуации кога тоа е несоодветно (кај возрасните и адолесцентите може да биде ограничено на субјективни чувства на немир).
– Често има тешкотии ако треба да игра мирно и тивко или да изведува слободни активности.
– Често е „во движење“.
– Често зборува претерано.
Импулсивност – 1 од 3 мора да биде присутна најмалку 6 месеци:
– Често „трча“ со одговори пред да се доврши прашањето.
– Често има тешкотии да чека на ред.
– Често ги прекинува или се меша со другите (на пример, прекинување разговор или игра).
За недвосмислено да се потврди постоењето на АДХД, мора да се исполни условот споменатите симптоми да се појавиле пред 12-годишна возраст и да се појават во две или повеќе средини. Конечно, мора да има јасен доказ дека забележаните симптоми навистина се мешаат или го намалуваат квалитетот на социјалното или академското функционирање.
Поделба на АДХД според социјалното однесување
Покрај трите типа АДХД во однос на сериозноста на симптомите на внимание, хиперактивност и импулсивност, постои и поделба во однос на нивното социјално однесување:
– агресивен/наметлив
– активен/несмасен
– несклон/избегнувачки
Агресивниот/наметлив тип многу често им се спротивставува на родителите или ги вознемирува врсниците, тие се повеќе склони да ги прават работите „сами“ отколку на начинот на кој ги бара ситуацијата. Ако сакаат нешто, ќе го преземат без разлика на контекстот или последиците, нивните моментални потреби се најважни, па целата енергија ја насочуваат кон нивно задоволување и се нетрпеливи. Тие често се во конфликт со другите околу нив и ги прекршуваат општествените норми и имаат тенденција да им припишуваат непријателски мотиви на другите.
Активниот/несмасниот тип се меша со тековните активности и ги спречува другите да ги постигнат своите цели. Тие се нечувствителни на суптилни социјални знаци и немаат многу методи за да се приклучат на група врсници. Тие влегуваат во играта и се обидуваат минимално да го насочат вниманието обрнувајќи внимание на желбите и однесувањето на другите.
Несклониот/избегнувачки тип претпочита да биде набљудувач отколку учесник во некоја активност. Тие се со поголема веројатност да развијат социјална анксиозност, срамежливост и повлекување, и се запоставени од нивните врсници, а не отфрлени. Веројатно кога ќе ги прочитаме овие описи на симптоми и типови, повеќето од нас ќе го најдат своето дете (или дури и себеси). Но, ова секако не е причина за загриженост. Имено, повеќето деца изразуваат вакво однесување, што се припишува на некое типично детско однесување. Прашање е кога тоа престанува да биде однесување кое понекогаш се јавува со поголемо задоцнување, а кога е секојдневно и вообичаено однесување и колку тоа му пречи на нормалното функционирање.
912