Повеќето родители би сакале да им кажат „да“ на своите деца – секогаш. Со задоволство би им дале сè, подготвени сме да го дадеме и животот за нив. Сосема е логично бидејќи зборот „да“ е симбол на нашата љубов и заеднички код за добри односи. Нема ништо лошо во тоа секогаш да се вели „да“ ако е искрено, без задни намери и очекувања. Но, тоа никогаш не е така затоа што „оние што секогаш кажуваат да“ ретко добиваат негативен одговор.

Проучувањето на литературата за воспитување деца во последните сто години и искуствата од минатото јасно покажуваат дека на родителите секогаш им било тешко да им кажат „не“ на своите деца. Во некои периоди премногу често кажувале „не“, во други пак, премногу ретко. Врсниците на моите родители ја избраа приближно истата стратегија: речиси секогаш велеа „не“, за секој случај. Нивното „не“ најчесто беше придружено со строг израз на лицето и лут или строг глас, што ја отсликува нивната непријатност и желба да кажат „да“ наместо „не“.

-„Не“ значи „не“. Не морам да се повторувам нели?! – Не барај сам, туку чекај да ти понудат!

Така од нас децата бараа да бидеме послушни и смирени.

Во 90-тите години родителите избраа поинаква стратегија. За секој случај тие секогаш велеа „да“, а само нивното резигнирано кревање на рамената и безволност во гласот, што апелираше на разбирање и соработка со децата, го откриваа нивниот копнеж за слободата да се каже „не“.

Овие начини на борба со болката и непријатноста не ги делат само педесет години. Тие доаѓаат и од општествени системи кои се сосема различни. Генерацијата на моите родители порасна во општество во кое владееше сиромаштија, а родителите знаеја како да ги воспитуваат децата и на што да велат „да“ и „не“. Многу често ни кажуваа нам, децата – „не“ затоа што едноставно не можеа да ни го дадат она што го баравме. Родителите кои можеа да го направат тоа беа завидливо обвинети дека ги разгалуваат своите деца.

Денешните родители живеат во општество на изобилство, во кое повеќето луѓе стекнале нов идентитет, кој често доминира над нивниот личен идентитет. Тие станаа потрошувачи исто како и нивните деца. Се враќаат дома со полни вреќи и очи осветлени со ендорфин (стимулативен хормон кој се ослободува во мозокот кога потребите брзо се задоволуваат) и без двоумење разговараат за дневната доза шопинг. Повеќето од нормите, правилата и вредностите што му припаѓаа на „општеството на немаштија“, исчезнаа, а ако благосостојбата продолжи, задачата на родителите ќе биде да го најдат најдобриот стил на живот, притоа да се зачуваат себеси како идентитети, во таквото општество. За повеќето родители, купувањето еден, два или пет сладоледи за детето во топол пролетен ден или трошењето уште неколку илјади за купување свечена облека нема да биде финансиски товар, а доколку тоа се случи, родителите ќе го проголтаат тој факт земајќи ја предвид положбата на детето во неговата група на пријатели. А можеби се работи за положбата на родителите меѓу другите родители. Нема да кажеме ништо ново ако кажеме дека една од важните функции на децата е да го рекламираат угледот, благосостојбата и моралот на нивните родители, или да ги кријат нивните недостатоци.

Благосостојбата на родителите може да биде една од причините зошто тие не им велат „не“ на своите деца, но има и многу други. Некои избегнуваат конфликти, некои се мрзливи, некои сакаат семејство кое ќе биде како вечен рај за децата, некои не се контролираат, а многу други добиваат грутка во грлото само што ќе им се споменат децата.

Крајно време е да кажеме зошто е важно некогаш да им кажете „не“ на вашите деца. Како и во другите семејни односи, не е најважно што правиме или кажуваме, туку како и зошто го правиме тоа. Не е основано верувањето дека има доволен и вистински број на изговорени „не“ во текот на еден ден, но има многу причини да се тврди дека премногу неискрени, скриени, лажни и одбранбени „да“ се штетни за здравите односи помеѓу родителите и децата.

„Не“ е нежен одговор

Кога првпат слушнав од еден од моите професори дека „не“ е најнежниот одговор на светот, навистина не го разбрав. Беа потребни многу години и безброј часови разговор со семејствата пред да сфатам дека ова е важна основа на семејните односи. Кога ќе се осврнам на мојот деловен и приватен живот, можам да констатирам дека повеќето проблеми и конфликти во семејството настанаа, меѓу другото, затоа што членовите не велеа „не“ кога навистина го мислеа тоа, кога не се бранеа и не беа јасни. Ова се случува затоа што таква е семејната култура, или затоа што еден член на семејството или неколку членови на семејството не можат на тоа да бидат принудени. Тоа е затоа што не се грижиме доволно за сопствените граници и потреби – и на крајот вината ја префрламе само на другите. Способноста да се каже „не“ се однесува на лична одговорност, но тоа го правиме со обѕир кон другата личност.

Имаме многу добри изговори за себе. Не сакаме да повредиме друга личност и на крајот да ѝ предизвикаме болка. Не сакаме конфликт. Би сакале тој другиот да ни мисли добро, но на крајот не ни се допаѓа ниту тој, ниту си се допаѓаме сами на себе. Би сакале да бидеме популарни, а потоа сме искористени. Сакаме да бидеме добронамерни, но сме апатични. Би сакале да бидеме отворени и дарежливи, но на крајот сме мрзливи и ситничави.

Под сите овие мотиви е нашата егзистенцијална потреба да чувствуваме дека сме вредни за луѓето што ги сакаме. Оваа потреба никогаш не е толку изразена и силна како во односите со нашите деца, на кои не само што сакаме да им дадеме сè што можеме, туку сакаме и тие да имаат подобар живот од оној што ние сме го имале. Комбинацијата на таа основна потреба и универзалната амбиција – е несомнено една од најважните причини зошто ни е тешко да најдеме рамнотежа меѓу велењето „да“ и „не“. Тоа значи дека „не“ е еден од најкомплицираните одговори на светот, но и најнежниот – оној што бара најголема претпазливост, ангажираност, храброст и искреност.

Извадок од книгата „Како да кажете НЕ со мирна совест“ – Јеспер Јул

Извор