Се сеќавам, имав девет години. Трето одделение во далечната 1986 година. Во одделението со мене учеше и една Ивона. Бледа, со црна долга коса, секогаш во некаква црна ролка, вистински хорор-лик. А гума за џвакање на „вригли“ беше реткост тие денови. Вистинска реткост. Се сеќавам дека една по една ѝ ги вадев гумите за џвакање на мајка ми од нејзината торба и речиси идолопоклонувачки секое утро ѝ ги носев на Ивона. Не затоа што Ивона ми беше најдобра пријателка, туку затоа што Ивона рече дека нема да игра со мене ако секое утро не ѝ носам гуми за џвакање.

Не знам колку долго ќе траеше сето тоа ако мајка ми еден ден не ме фатеше како претурам по нејзината чанта.

– Ама мамо, морам! Морам да ѝ дадам, како не сфаќаш? – плачев јас.

– Сфаќам, ама нема да ѝ носиш гуми за џвакање ни утре ни никогаш повеќе – ми рече таа и ја затвори торбата.

Бев преплашена од самата помисла на утрешниот ден, кога ќе се појавам во училницата и ќе застанам пред Ивона без гума за џвакање. Не ми беше гајле што Ивона „нема да си игра“ со мене. Ивона и онака никогаш не играше со мене. Гумите за џвакање беа само начин да ме остави на мир. Да не ме задева, да не ме боцка со шестарот под клупата и да не цеди мастило од пенкалото на мојата тетратка.

Не знам што се случи потоа. Само знам дека следното утро немав гума за џвакање и знам дека Ивона повеќе никогаш не си играше со мене. Но, не ме ни задеваше, па приказната со неа заврши. Многу имиња од тој период заборавив. Но, Ивона остана. Засекогаш.

Од денешен аспект, добро поминав. Подоцна ќе испадне дека Ивона беше ништо во однос на сите оние „пријатели“ кои се мрестеа во годините потоа. Несреќните 90-ти ни се одмаздија таму каде што најмногу боли. Училиштата станаа сè освен образовни институции, а наставниците и учителите – невидливи суштества без авторитет, а родителите беа целосно немоќни, без да имаат кому да се обратат.

Кога по 30 години ја повлековме линијата, нѐ пречека тажна слика – деца тепаат други деца, врсници кои ги снимаат тие тепачки со мобилните телефони и мали чудовишта кои сето тоа го лајкуваат и споделуваат на „Фејсбук“ и „Инстаграм“.

Секогаш кога вакво видео се појавуваше на социјалните мрежи, бев изненадена од количината на суровост што можеше да ја ослободи едно мало суштество и не можев, а да не се запрашам: Дали конечно го допревме дното? Може ли да стане полошо од ова? И како може едно суштество, кое според некое непишано правило треба да биде добро и нерасипано, во себе да има толкава омраза? Кон кого?

Тешки деца имало секогаш. Оној проблематичниот кој зборува на час, го нарушува часот, се турка на големиот одмор. Но, на таквите за брзо време им беше ставен крај. На првиот знак на агресија реагираа наставниците, родителите беа повикани, а потоа родителите наоѓаа начин да му објаснат на детето. И толку. Имаше систем. Имаше поправни установи кои, ако ништо друго, барем служеа за заплашување.

Денес, работите се малку поинакви. Старлетите и насилниците го поттикнуваат нашиот национален рејтинг, децата гледаат идоли во „лошите момци“, а родителите и наставниците беспомошно мавтаат со рацете. Детска игра, велат тие. Нема да се повтори. И така, додека тоа не се повтори и додека некое дете не се појави во црната хроника како жртва на врсничко насилство. И тогаш е доцна. Предоцна за сите.

А децата не се најголемиот проблем. Тие се некако под влијание. Но, тешко е да се влијае врз родителите. Тешко е да ги натерате да застанат и да сфатат дека не успеале. Дека некаде веројатно од невнимание згрешиле во чекорите и сега нивното дете скапо ја плаќа таа грешка. Се скара, па што? Сите се каравме на училиште, нели? Сакаш да кажеш дека на моето дете нешто му фали? Дали ни недостига нешто? Ние сме угледно семејство! Дали воопшто знаете со кого разговарате?

Знам. Зборувам со некој кој никогаш немал време да разговара со своето дете. Да му каже: „Види среќо мајкина, не е убаво да го тепаш малиот од последната клупа. Не е убаво да ѝ кажеш на другарка ти дека е ретардирана. Види, тоа што си појак, повозрасен, поголем или имаш подобри патики не ти дава право никого да тепаш, ниту да вршиш рекет на некого и да земаш пари за грицки. Затоа што знаеш, можеш сериозно да повредиш некого, не само со тупаница, туку на тој начин – навистина да повредиш некого, во душата. Некој може сериозно да се повреди поради тебе. Некој може да има опасни последици поради тоа што го правиш. Некој кој, на пример, не може да се справи. Некој што не е виновен што има смешно презиме, или нема татко, или не му се сите петки или носи очила или што и да е, а е различно“.

Но, вакви разговори нема. Дури и оние што се малтретирани молчат, бидејќи и да зборуваат, често наидуваат на ѕид од недоразбирање и низа расправии кои ја „амортизираат ситуацијата“. Молчат и оние што малтретираат, затоа што и самите можат да бидат жртви на насилство во нивните семејства, па само го копираат она што го научиле. И родителите молчат затоа што е полесно да ги одбраните вашите измами отколку да признаете дека некаде сте згрешиле. Наставниците молчат од страв да не ги навредат директорите, родителите, спонзорите… А сите чекаат проблемот сам да се реши. Да се надмине. Да исчезне. А нема, верувајте ми. Само врсниците, во меѓувреме, ќе пораснат.

Извор