Дали мислите дека вашето дете ќе биде идна спортска ѕвезда, професионален спортист или дури и олимпиец? Додека го гледате вашето дете како расте и се развива, со радост гледате како се развиваат неговите вештини и способности – или недостигот од нив. Ако сте активни во спортот, постои голема веројатност дека и вашето дете ќе биде талентирано за спорт. Но, дали атлетските способности се наследни или само резултат на семејниот начин на живот? Одговорот на ова прашање е покомплициран отколку што мислите.

Што значи да се биде спортски надарен?

Како што не постои еден тип спортист, така не постои ниту една форма на атлетски способности. Атлетиката се заснова на неколку клучни карактеристики кои вклучуваат сила, брзина, издржливост, кардиоваскуларна кондиција, флексибилност и координација. Повеќето добри спортисти имаат добри резултати во овие категории, но различни спортови бараат различни нивоа на секоја од нив. На пример, на фудбалерите им е потребна исклучителна кардиоваскуларна кондиција за ефикасно користење на кислородот за време на натпреварите, додека добрата координација рака-око е поважна за стрелците. Покрај тоа, градбата на телото игра важна улога во спортскиот успех.

Правилната фигура може да биде клучна за успехот во одреден спорт. Висината е важна за кошаркарите, но не е доволна – потребни се и соодветни услови за тренинг, тактичко знаење и мотивација за тренинг.

Дали атлетските способности се генетски определени?

Основните особини потребни за атлетска извонредност, како што се силата и брзината, се силно поврзани со гените. Студиите кои ги проучуваат сличностите и разликите во спортските резултати во семејствата, вклучително и близнаците, покажуваат дека гените сочинуваат 30-80% од овие разлики. Еден од најпроучените гени поврзани со спортските перформанси е ACTN3, кој шифрира протеин присутен во мускулните влакна кои брзо се грчат, кои се неопходни за експлозивна моќ. Истражувањата покажале дека луѓето со две копии од овој ген постигнуваат подобри резултати во тестовите за брзина и сила, додека оние со варијантата R577X имаат пониски перформанси.

Бавни и брзи мускулни влакна

Мускулните влакна се делат на бавни и брзи. Бавните влакна овозможуваат долготрајна работа без замор, што е корисно за спортови на издржливост како што се маратоните. Од друга страна, влакната со брзо грчење овозможуваат експлозивни движења, но брзо се заморуваат – идеални за спортови како што е спринт.

Флексибилност: генетика и практика

Покрај силата и брзината, гените влијаат и врз флексибилноста, што е важно за спортови како гимнастика и танц. Истражувањата покажале дека гените, вклучувајќи го и ACTN3, можат да влијаат врз флексибилноста и ризикот од повреда.

Составот на телото и атлетските перформанси

Други фактори како висината, исто така, може да играат улога во спортскиот успех. Повисоките лица често имаат предност во спортови како кошарката, но има и други гени поврзани со атлетските способности, како што се оние што влијаат на производството на енергија во клетките и функцијата на скелетните мускули.

Дали месецот на раѓање влијае врз атлетските способности?

Не е сѐ во гените! Истражувањата покажуваат дека месецот на зачнување може да игра улога во тоа дали детето ќе биде спортист. Децата зачнати во втората половина на зимата, на пример, покажуваат подобар физички развој, а истражувачите веруваат дека тоа е поврзано со изложеноста на мајката на витамин Д за време на бременоста.

Влијание на околината и климата

Покрај генетиката, и животната средина и климата во која расте детето може да имаат значително влијание врз неговиот спортски развој. На пример, децата што живеат во потопли региони имаат повеќе можности за физичка активност на отворено во текот на целата година, што може да придонесе за подобар физички развој.

Родителска поддршка и животна средина

Иако генетиката игра улога во атлетските способности, околината и начинот на живот имаат еднакво важно влијание. Доколку родителите се активни и го поддржуваат интересот на детето за спорт, тоа може значително да ги зголеми шансите детето да стане успешен спортист. Раното вклучување на децата во спортот и обезбедувањето позитивни искуства поврзани со физичката активност се клучни за нивниот развој.

Менталната сила е исто толку важна колку и физичката

Физичката способност не е единствениот фактор за спортски успех – менталната сила исто така игра клучна улога. Пример за тоа е Мајкл Фелпс, најнаградуваниот олимписки спортист, кој истакнал дека менталната сила му помогнала да постигне извонредни резултати. Поддршката на родителите во развивањето на менталната отпорност кај децата, особено во однос на поразите и неуспесите, може да им помогне да станат поуспешни во спортот, но и во животот.

Автор: Карина Шиждрак

Извор