– Денес родителите се во многу тешка ситуација. Порано се знаеше како се воспитуваат децата и родителите се потпираа на она што го научиле од своите родители, а нивните родители од нивните. Така, на нашите простори многу долго доминира традиционалното, патријархално образование, кое подоцна почна да го бие лош глас – вели професорот Жарко Требјешанин и додада дека традиционалниот образовен стил навистина има свои маани, но дека не е толку лош како што се зборува.

Како што објаснува тој, тоа е стил на воспитување каде што има асиметричен однос, посебен однос меѓу родителите и децата кој не е еднаков. Децата мора да бидат апсолутно послушни, особено на авторитетот на таткото, па затоа не било невообичаено мајката да го натера детето да ја послуша, велејќи му дека во спротивно „ќе му каже сè на таткото“.

– Тоа е начин на воспитување што постои тука уште од порано, а она што беше особено лошо во него беше исмејувањето на децата. На некој начин, тие се сметаа помалку вредни, а преку таквото воспитување кај децата се појавува агресивност, но тие не смееја да ја покажуваат оваа агресивност кон тој што ги казнуваше, па мораа да ја покажуваат онаму каде што можат – кон некој што е послаб – објаснува д-р Требјешанин.

Какo одговор на овој стил на воспитување, се појави друг, сосема спротивен, попустлив стил.

– Ова е принципот каде што родителот се труди да избегне претерано строго воспитување, па се оди во друга крајност, каде што родителите се трудат секогаш да му велат ДА на детето. И тоа е невозможно. Со својата попустливост родителите избегнуваат конфликти и забрани и ја следат линијата на помал отпор. Затоа што ако сакате да ги исполните сите желби на децата и ако сакате одговорот на секое нивно барање да биде ДА, тогаш создавате деца кои се разгалени и немаат ограничувања. Тоа не е љубов. Љубовта бара граници и неисполнување на секој детски каприц – вели д-р Требјешанин и ги разгледува причините зошто родителите го прават тоа.

– На овој начин родителите ја смируваат својата совест и се искупуваат што не посветуваат доволно време и внимание на своите деца. Со ваквото воспитување, како и со претерано строгото воспитување, постојат последици – вели д-р Требјешанин.

– Го претворате детето во мал деспот кој верува дека светот постои поради него. Овој вид толеранција води до многу негативни последици. Пред сѐ, кај детето се развива егоизам и асоцијално однесување, му ја лишувате можноста да развие емпатија, а недостигаат и морални кочници – тврди проф. Требјешанин.

Родителите и децата не можат да бидат еднакви. Ова, се разбира, не значи дека детето треба да биде апсолутно послушно. Не, не се работи за тоа. Родителот по природа знае многу повеќе и е одговорен за децата. Децата немаат доволно развиени интелектуални, емоционални или социјални капацитети. И можете да ги изградите само постепено. А во согласност со степенот на одговорност, децата добиваат и права – вели проф. Требјешанин.

Тој вели дека кога родителите учат на детето да му кажат не, тие прават многу грешки, а една од најчестите е недоследноста.

– Да речеме детето бара нешто, а вие му велите не. Потоа почнува да навалува, а вие попуштате по петтиот или дваесет и петтиот пат. А детето тогаш многу добро знае дека само треба да биде доволно упорно за родителот да попушти. Во психологијата ова се нарекува парцијално поткрепување. Родителот никогаш не смее да каже не, а по приговорите и молбите на детето одговорот да се промени во да. Со тоа родителот доживеа колапс на неговиот авторитет – тврди професорот.

Друга грешка што родителите често ја прават е испраќање двојни сигнали.

– Вие, на пример, спречувате дете да црта на стаклото или ѕидот, но со насмевка или низ смеа им кажувате на другите за тоа, затоа што на некој начин ви е слатко. Тоа не е во ред. Едноставно, без претерано објаснување, многу јасно и одлучно треба да му кажете НЕ на детето. Само тогаш има смисла.

Дека детето мора да доживее фрустрација е мислењето на повеќето експерти. Оваа фрустрација, се разбира, не смее да биде прекумерна и мора да биде во согласност со можностите на детето и она што е забрането. Исто така, детето не треба да го сфати тоа како некаква одмазда, а целта е да го научиме како да реагира на фрустрација.

– Либералното воспитување има свои добри страни. Кога станува збор за казните, тие не смеат да бидат демонстрација на моќта на родителот над детето или некаква одмазда. Јас лично сум против казнување на дете. Но, казната понекогаш е неопходно зло што мора да се искористи. А ако нешто му забраните или го казните детето, тогаш треба да му покажете алтернативен начин, да му покажете што треба да прави, а не само како не треба. Ако не го направите тоа, всушност му испраќате погрешна порака, а тоа е дека она за што е казнето не треба да се прави кога некој ќе го види. Но, ако таму нема родител, тогаш може. Не е тоа целта, туку целта е детето да разбере ЗОШТО не може да направи нешто и што да направи наместо тоа. Со казнувањето на детето не му кажувате како треба да се однесува и не го менувате неговиот став. А тоа, претпоставувам, е нашата цел – вели проф. Требјешанин.

Зборувајќи за односот со детето и начините на кои му се обраќаме, проф. Жарко Требјешанин, исто така, им даде на родителите многу интересен и корисен совет на овој форум.

– Има уште нешто што треба да го знаете. Кога, на пример, сакате да направите нешто убаво за детето, да речеме дека му купите играчка, а потоа да го однесете во продавница, никогаш не прашувајте „Што да ти купам?“ Наместо тоа, прашајте „Што би сакал да ти купам?“ Тоа значи дека на детето може нешто да му се допадне, но не значи дека мора да го добие, туку можете да му објасните – не можам да ти го купам ова, но би можел да го купам ова или она.

Децата треба да знаат кои се правилата и каде се нивните граници. А работата на родителите и нивната многу важна одговорност е да ги научат децата, како што растат, да се движат од принципот на задоволство што им е природно вроден и каде што сакаат да се остварат сите нивни желби сега и веднаш, на повисок принцип, кој е принцип на реалноста.

– Секако, тоа не значи дека детето треба да живее аскетски. Детето треба да ги следи своите желби и потреби, но и да научи дека не може да му се исполнат сите желби или дека не може веднаш да му се исполнат, како и дека некои може да се исполнат само делумно. Ова е принципот на реалноста, детето да знае дека има граници – истакнува проф. Требјешанин и додава дека децата треба да ги научиме на компромиси бидејќи тоа е здрав начин за решавање конфликти, а не како што често се мисли кај нас, дека сте изгубиле доколку сте се согласиле на компромиси.

Извор