Дали среќата е: а) навика, б) вештина, способност, в) филозофија… Која е разликата помеѓу среќата и оптимизмот? Може ли среќата да се научи и како? Дали има идеално време за учење, некоја препорачана граница, како на пример за странски јазик? Дали е можно да се остане, но и да се стане „среќен во несреќен свет“, особено кога насмевката е настан? Конечно, дали можеме да ги научиме нашите деца на среќа?

Во Хајделберг, Германија, во училиштата е воведен задолжителен предмет наречен среќа. Властите сакаат да се обидат да ги научат средношколците на радоста на животот, ведрината и самодовербата. Предавања ќе држат наставници, педагози, психолози, актери, терапевти… не знам дали се оценува и како. Уште повеќе ме интересира дали предавачите се среќни луѓе? По чии критериуми?

Британскиот психолог Ричард Вајсман ги проучувал концептите на среќа и несреќа околу 15 години. Во 1994 година тој го започнал „Проектот за среќа“, кој се состои од серија експерименти со 400 волонтери кои се сметаат себеси за крајно среќни или крајно несреќни. Во еден од експериментите од нив било побарано да разгледаат одредено списание и да ги избројат сите фотографии. „Несреќните“ ја завршија задачата во рок од две минути. За разлика од нив, „среќните“ го забележале коментарот на насловната страница на списанието: „Ова списание содржи вкупно 43 фотографии“. Не требало повеќе да бројат. Исто така, во средината на списанието имало вакво објаснување: „Доволно е да кажете дека ја забележавте оваа страница и ќе добиете пари“. Очигледно, „несреќните“ не забележале ниту едно објаснување. Односно: колку повеќе се концентрирале на нешто конкретно, толку помалку го забележувале општиот контекст, што е типично однесување на оние што се доживуваат себеси како несреќни.

Вајсман направи и типологија, т.е. основни карактеристики и на среќните и на несреќните луѓе. Така, според него, среќните луѓе се опуштени, отворени и лесно ги препознаваат новите можности. Не се плашат од предизвици и промени. Имаат висок степен на самодоверба. Имаат доверба во себе и во своите инстинкти, но можат да прифатат и туѓи мислења. За разлика од нив, „несреќните“ луѓе однапред се грижат, одбиваат ризици и се плашат од големи промени. Често веруваат во суеверија кои носат лоша среќа, како што се кршење огледало, црни мачки, бројот 13…

Тие се недоверливи кон луѓето бидејќи се убедени дека секој контакт е заснован на интерес. Една од најважните разлики помеѓу среќните и несреќните е нивната способност да се справат со проблемите и големите животни кризи или несреќи. Вајсман ги замолил своите испитаници да замислат дека биле сведоци на вооружен грабеж при кој и самите биле повредени и потоа да го опишат и дефинираат настанот како среќен или несреќен. Се разбира, оние што вообичаено го набљудуваат светот од најтемната можна страна зборуваат со голем ентузијазам за тоа како можат да ги загубат главите и како секогаш се наоѓаат на погрешно место во погрешно време. За разлика од нив, среќните во овој настан увиделе дека сепак и таа случка може добро да заврши, и дека се побогати за едно искуство.

На крајот од своето десетгодишно истражување, Ричард Вајсман ја основал „школата за среќа“, заснована на принципите дека луѓето не се раѓаат среќни, туку сами ја создаваат својата среќа, односно дека среќата може да се научи. Како? Со менување на негативниот животен став во позитивен, со концентрирање на пријатни искуства, потсетување на убави спомени, прифаќање на вашата иднина со насмевка.

Се разбира, сето ова е полесно да се каже отколку да се направи. Од друга страна, знаеме дека во првата година од животот на детето, возрасните околу него, пред сè, мајката ги задоволува сите негови потреби. Меѓутоа, овие потреби не се само физиолошки и физички (за хранење, спиење, менување…), туку и психолошки (потреба за допир, внимание, нежност…). Во зависност од тоа колку добро се задоволуваат овие потреби, детето стекнува одредено искуство. Потоа, го генерализира своето искуство на целата своја околина. Накратко, веќе на оваа рана возраст, врз основа на довербата што ја стекнал во мајка си и колку го чувале, сакале, галеле – детето го доживува светот како претежно пријатно или претежно непријатно место. Дали тогаш е веќе определено дека ќе порасне во иден оптимист или песимист?

За многумина, периодот на раното детство, пред да тргнат на училиште, е највеселиот, најнасмеаниот, можеби и најсреќниот. Растејќи, децата стануваат сè посериозни. Големиот виновник е училиштето, кое е и задолжително и многу заморно. Научниците тврдат дека кога ќе заврши периодот на растење, одредено разбирање на светот е целосно завршено. Се подразбира дека се важни и животните околности, т.е. што е можно помалку стресови за да се формира позитивна перцепција за светот. Сепак, тоа не значи дека ако во првите години од животот не успеавте да ги изберете среќата, радоста и оптимизмот како став во животот – дека доцните.

Можеби среќата не може да се научи во училиште, на начинот на кој учите да возите автомобил. Сепак, она што секако ќе придонесе за посреќно воспитување на децата е внесување што повеќе оптимизам во семејната атмосфера.

Променете ја вашата перспектива за некој проблем. На пример, кога ќе ве фатат „црни мисли“, обидете се да го погледнете истото од друг агол (што, на пример, би рекол за тоа некој што можеби не го познавате, но го почитувате?). Избегнувајте да се плашите однапред. Опкружете се со позитивни луѓе. Почестете се со нешто убаво. Одете некаде со пријателите. Кажете некому дека го сакате. Спијте 8 часа навечер. Поминете што е можно повеќе време на отворено. Слушајте ја вашата омилена музика.

• Смејте се со вашите деца, дури и ако предизвикувате смеа со едноставно скокоткање. Смеата ќе ве опушти, ќе ви го подобри моменталното расположение, ќе отстрани барем малку стрес.

• Играјте со децата. Секоја игра што ја играте заедно е лековита, без разлика дали измислувате нова, само ваши или играте некои веќе познати игри. Играта е поле каде што секому му е дозволено да биде опуштен, креативен, неоптоварен. Иако играта е лековита и за возрасните, секогаш кога си играте со вашето дете, без разлика колку сериозно изгледа и колку сериозно пристапува кон играта, бидете сигурни дека тоа е насмеано.

• Во предучилишниот период децата го усвојуваат однесувањето на своите родители. Тие учат со копирање на примерите на најблиските. Детето ќе сака книги ако вие уживате да ги читате, ќе ужива во празниците ако и вие уживате во нив. Ќе го има истиот пристап кон решавањето на проблемите како и вие. Ако ги решавате со насмевка и ентузијазам, правите многу за посветло воспитување и самодоверба на детето. Накратко: можеби вашите деца ќе имаат живот под „среќна ѕвезда“ ако вие сте среќни.

Лично, секогаш ми се чинеше дека колку повеќе се занимавам со моето дете (не кога има проблем што треба да се реши, туку во обични, секојдневни ситуации), толку се чувствувам посреќна. Од друга страна, како педагог кој со години се занимава со детските емоции, знам дека децата се посреќни кога родителите им се посветени и кога растат опкружени со сигурност, разбирање и внимание. Сè ми се чини дека првата лекција во училиштето на среќата треба да биде таму некаде – во љубовта.

Автор: Јелена Холсер
Извор