Дебелината кај децата може да доведе до сериозни здравствени проблеми, како што се отпорност на инсулин, дијабетес тип 2 и висок крвен притисок. Спречувањето на дебелината кај децата не само што го штити нивното сегашно здравје туку има и долгорочни придобивки за нивната иднина.

Кои се последиците од дебелината кај децата, како да ја спречите и како да создадете избалансирано мени за вашето дете, објаснува нутриционистот Даница Драгишиќ.

Кои се најчестите навики во исхраната што доведуваат до дебелеење кај децата?

Тоа е неправилно растојание помеѓу оброците, како и постојано грицкање кондиторски производи (грицки и слатки). Мислам дека децата и родителите не се доволно информирани што се тоа „празни калории“ и какви последици и здравствени проблеми можат да предизвикаат на долг рок. Доколку децата јаделе балансиран оброк кој ги вклучува сите макронутриенти (протеини, масти, јаглехидрати), телото сигурно нема да испрати сигнали до мозокот дека треба повторно да грицка. Најчесто децата не го јадат целиот оброк (не се доволно сити) и потоа посегнуваат по брзи и празни шеќери. Голем проблем е што нездравата храна е многу достапна за децата (обично киосците за брза храна се наоѓаат во близина на училиштата). Исто така, секојдневната употреба на газирани/негазирани сокови, како и енергетски пијалаци, предизвикува голема зависност кај децата. Докажано е дека употребата на енергетски пијалаци доведува до зголемен ризик од кардиоваскуларни заболувања (миокарден инфаркт), предизвикува вознемиреност и содржи голем број адитиви и засладувачи.

Верувам дека децата мора да имаат три главни оброци и една до две ужини (помеѓу појадок и ручек и ручек и вечера) секој ден. Многу е важно да не го оптоваруваме системот на органите за варење со постојано и континуирано грицкање помеѓу оброците. Временскиот интервал ќе овозможи храната правилно да се вари, така што процесот на варење може да функционира непречено подоцна.

Кои се потенцијалните долгорочни последици врз здравјето и благосостојбата од дебелината кај децата?

Докажано е дека дебелината е поврзана со дијабетес тип 2, проследена со покачен крвен притисок и придружни кардиоваскуларни заболувања. Првиот чекор, кога зборуваме за детска дебелина, е зголемената можност за отпорност на инсулин. Доколку не се открие навреме и не се третира со соодветна исхрана, може да прерасне во дијабетес тип 2. Многу е важно да се превенираат и детектираат премногу дебелите деца, т.е. самата едукација и на родителите и на децата. Кога зборуваме за превенција од дебелина, покрај усвојувањето здрави навики во исхраната, многу е важна и секојдневната физичка активност. Знаеме дека мозокот се развива во раното детство, па затоа е многу важно децата да поминуваат многу време надвор, со цел мозочните синапси да се развиваат правилно.

Дали постои врска помеѓу емоционалната состојба на децата и развојот на дебелината?

И тоа како постои. Незадоволството и разните ситуации на училиште децата ги надоместуваат преку исхраната. Најчесто доведуваат до емоционално прејадување со слатки (колачи, чоколади, сладоледи, бонбони, грицки…).

Покрај прејадувањето, децата одат и во друга крајност – прескокнување оброци, поточно гладување. Во Институтот за јавно здравје на Србија во 2022 година е спроведено истражување кое ја опфати цела Србија. Од податоците може да се заклучи дека повеќето дебели деца се на возраст од 5-6 години и дека подоцна оваа бројка се намалува во адолесценцијата. Исто така, се покажало дека девојчињата и момчињата во средните училишта (адолесцентен период) се загрижени за нивниот физички изглед. Девојките имаат тенденција да бидат што е можно послаби, па нужно го прескокнуваат појадокот, додека момчињата се оптоварени со изгледот на нивните мускули и значително повеќе време поминуваат во вежбање.

Како можат родителите да создадат здрава и балансирана исхрана за своите деца што ќе ја спречи дебелината?

Родителите имаат најголема улога во усвојувањето на здравите навики во исхраната кај децата. Не за џабе се вели дека сè почнува од дома, па така е и со исхраната. Родителите треба да бидат добар пример за нивните деца, а тоа најдобро ќе го направат ако постојано разговараат со своите деца, објаснувајќи им за храната, намирниците и самото јадење. Овие навики се усвојуваат уште во раното детство, па затоа таквите деца имаат помал процент на аверзија кон храната. Родителите мора да ги вклучат сите групи на храна, посветувајќи посебно внимание, за да се осигурат дека детето ги добива сите потребни хранливи материи. Исхраната треба да вклучува свежо сезонско овошје и зеленчук, потоа кисело-млечни производи (кои претставуваат природни пробиотици – одржување здрава цревна флора: кефир, кисело млеко, младо сирење), јајца, риба, месо (варени, зготвени на пареа, печени), мешункасти плодови (леќа, грав, боранија, грашок), варени супи, чорби, житарици (цели зрна, леќа, ‘рж, јачмен, овес, палента). Подгответе ја целата храна без зачини, со минимум сол, без пржење. Храната се подготвува со динстање, пареа или печење.

Кои се најважните стратегии што училиштата и градинките можат да ги спроведат за поддршка на здравите навики во исхраната кај децата?

Главниот недостаток на основните и средните училишта е масовното затворање на училишните кујни. Многу малку училишта ја одржуваат традицијата за подготовка на оброци. Оваа примена би го намалила бројот на премногу дебели и дебели деца, а со тоа и прекумерната употреба на брза храна и слатки. Градинките во најголем дел си ги задржале кујните и имаат нутриционисти кои се максимално посветени на децата и нивните здравствени потреби (одредени алергии на храна, целијачна болест, дијабетес…). Постојаната едукација и работилниците и за децата и за родителите се незаменливи стратегии за намалување на оваа масовна болест. На овој начин ќе се запознаат со најновите истражувања за водечките теми на денешницата, информации за храната и подготовката на храната.

Пример за мени за балансирана и здрава исхрана за еден ден (појадок, ужина, ручек и вечера)

Појадок – Сварена палента во вода со лажичка маслиново масло и малку сол со додаток на кисело млеко или урда.

Ужина – урми: потопете ги урмите во топла вода околу 10 минути. Потоа ставете ги во блендер и додајте печени бадеми/или лешници. Формирајте топчиња и валкајте во кокос или лешник по желба.

Ручек – Варен грашок без зачини со говедско месо со додаток на свежа сезонска салата и интегрален леб.

Вечера – печена риба (по избор) во рерна на хартија за печење; со додаток маслиново масло и билни зачини по избор, комбинирано на варено просо и свежа салата.

Автор: Милица Траиловиќ

Извор