Тргнувањето на училиште е голем и важен настан за детето и за целото семејство. Во денешно време сѐ почесто се споменува концептот на подготовка за училиште, а родителите си го поставуваат прашањето: Дали моето дете е подготвено да оди на училиште? Зошто пред 30 години беше доволно детето, на пример, да знае да вози велосипед без помошни тркала, да покажува интерес за буквите и бројките, а денес подготвеноста за училиште се манифестира со збир на знаења, вештини и способности во различни области. Што се промени?

Раната писменост е термин кој опишува сè што децата знаат за читањето и пишувањето пред да почнат самостојно да читаат и да пишуваат и се однесува на способностите неопходни за совладување на читањето и пишувањето, кои детето ги стекнува рано во животот, пред формално да почне со образование.

Во споредба со пред 30 години, полето на раната писменост станува сè почеста истражувачка тема, па денес знаеме дека со поттикнување на развојот на раните вештини за описменување на рана возраст (предучилиштен период) можеме да влијаеме врз подоцнежниот училиштен и академскиот успех на детето и со следење на развојот на писменоста за раните вештини можеме многу рано да ги откриеме децата кои се изложени на ризик да развијат тешкотии во читањето и пишувањето или специфични тешкотии во учењето и да реагираме навреме, а вредноста на програмите за охрабрување и рана интервенција сè повеќе се препознава.

Поимот на рана писменост е широк концепт кој првенствено ги вклучува јазичните вештини (обемот на речникот, јазичното разбирање, јазичното изразување…) но и разбирањето дека пишаниот збор го претставува говорниот јазик и пренесува порака. Голем број истражувања ја потврдуваат клучната улога на развојот на јазичните вештини кај децата од предучилишна возраст и ги посочуваат јазичните вештини како најдобри предвидувачи за успех во сите други училишни области (математика, читање, социјални вештини).

За да може детето успешно да прераскаже некој настан или дејство на сликовница, потребно е да се комбинираат голем број вештини. Детето треба да ги избере зборовите што ќе ги употреби за да го раскаже настанот, зборовите да се оформат во реченици, а речениците да бидат граматички точни, при толкувањето да го следи редоследот на дејствијата, да ги разбира и поврзува причинско-последичните односи, но и да создава врска со слушателот.

Раскажувањето приказни е една од важните вештини за читање бидејќи се потпира на јазичното знаење (речник, граматика…), па затоа е неопходно да се поттикнат децата да ни ја кажат целната содржина, на пример, непосреден настан што го доживеале, заплетот на книга што ја прочитале, но и да го следат начинот на пренесување и опис на настани што детето ги толкува.

Родителите често се прашуваат дали нивните деца треба да знаат букви и бројки пред да тргнат на училиште. Познавањето на буквите, односно именувањето на буквите е еден од когнитивните процеси одговорни за препознавање зборови. Пред да тргнат на училиште, од децата се очекува да препознаваат букви, не мора да ги именуваат сите букви, но обично се способни да разликуваат, односно да ги именуваат буквите од своето име или буквите од имињата на нивните родители, браќа и слично.

Детето треба да знае како да ги контролира своите емоции, треба да биде способно и подготвено да соработува со другите луѓе и треба да знае како да ги решава конфликтите на општествено прифатлив начин.

Детето кое е подготвено да започне со училиште ќе биде препознаено по неговиот позитивен став кон училиштето, наставниците и новите пријатели што ќе ги стекне таму. Одењето на училиште детето ќе го сфати како доказ за неговата полнолетност и зрелост. Неопходно е да се поддржи таквиот став, но и да се погрижиме да не создадеме идеална слика за она што детето го очекува, туку реална. Важно е детето да се насочи кон она што се очекува од него, но на детето кое не е подготвено да оди на училиште му треба повеќе работа и вежбање во одредени вештини, можеби дури и социјално-емоционална зрелост, така што почетокот на еден ваков важен период во неговиот живот ќе биде што е можно поуспешен и лесен.

Хронолошката возраст како единствен критериум за успешен почеток на младите ученици не е доволен и сигурен показател за нивната подготвеност да ги совладаат училишните барања.

Извор