Еден ден и поставив на ќерка ми Дру, која во тоа време имаше 8 години, навидум безопасно прашање: Зошто ја остави вратата од автомобилот отворена?

„Затоа што… јас… па“, почна таа, гестикулирајќи како да е гостин во емисијата „Д-р Фил“. „Тоа е само… Мислам… јас… Блер рече дека ќе го затвори“. Сепак, Дру не успеа да ја забележи едната маана во нејзиното објаснување: нејзината постара сестра не беше во автомобилот. Во текот на изминатите неколку месеци таквото покажување со прст стана стандарден одговор на Дру. Без разлика за каков прекршок стануваше збор -валкани алишта оставени на подот во нејзината спална соба, пропуштен правопис, изгубена патика – секогаш се чинеше дека е туѓа вина. Секогаш. Но, овој инцидент во автомобилот ја подигна нејзината игра за обвинување на ново ниво. Што беше следно? Обвинување на нејзиниот втор братучед од Форт Ворт? Нашата златна рипка?

Време беше за малку муабет. „Душо“, реков, спуштајќи се на нивото на Дру и нежно допирајќи ја по раката. „Треба да преземеш одговорност за своите постапки.“ Таа се загледа во моите очи, како куче за кое може да се заколнеш дека го разбира секој твој збор кога тоа што всушност го слуша е „бла бла бла“. Се обидов повторно. „Треба да се соочиш со твоите грешки.“ Повторно со погледот. Бла бла. „Мора да бидеш лично одговорна. Бла.“ Овие директиви едноставно беа премногу апстрактни за Дру да ги обработи. Ќе имав подобра среќа ако се обидев да ѝ ја објаснам Питагоровата теорема. На француски.

Децата почнуваат да се оправдуваат веднаш штом можат да формираат реченици, а јас целосно разбирам зошто: да избегнат да паднат во неволја, да се чувствуваат засрамени или некој да мисли лошо за нив. „Тие се претпазливи за каква било негативна реакција“, вели Бетси Браун, специјалист за развој и однесување на децата во „Pacific Palisades“, Калифорнија, и авторка на „Ти не си ми шефот“. „Повеќе од сè, тие сакаат да бидете среќни за нив“.

Можеби е така, но тоа не значи дека треба да оставите тие изговори да поминат. Децата на кои ваквото однесување им преминува во навика може да се претворат во возрасни на кои им недостига самодоверба, кои нема да ризикуваат и нема да им се верува. Една неодамнешна студија на „Стенфорд“ покажа дека обвинувањето на други лица е заразно: некој што гледа како друго лице ја отфрла одговорноста има поголема веројатност да го стори истото. Моето семејство секако го чувствуваше ефектот. Малата сестра на Дру, Камил, која има само 4 години, неодамна изјави дека не ги чистела боичките што ги користела бидејќи „тие им припаѓаат на Блер и Дру“. Очигледно време беше да се сменат начините на Дру, а да не ги споменуваме лошите навики што ги усвоила нејзината сестра.

Кога прашав еден куп мудри експерти за совет, тие ме подготвија за фактот дека учењето на моите деца да ја прифатат одговорноста за нивните постапки ќе бара работа. Навлегов подлабоко во темата, го испробав она што го научив и дојдов до овој план од пет чекори.

Чекор 1: Враќање.

Практично во секој буден момент децата имаат некој што им кажува што да прават. Родителите. Наставниците. Тренерите. И тоа е една од работите што ги прави да бидат виновни, вели социологот д-р Кристин Картер од Сан Франциско, авторка на „Одгледување на среќата“. „Бидејќи секоја мисла е напишана за нив, децата не сфаќаат дека тие се го контролираат своето однесување“. Така, пред да почнат да „го поседуваат“, децата треба прво да научат дека тие навистина се господари на нивниот универзум. За да го направите тоа, треба да го гризете јазикот и да престанете да им давате инструкции цело време. Тоа ќе им дозволи да почнат да размислуваат сами.

Чекор 2: Раскажувајте ги вашите сопствени одлуки.

Возрасните прават милион избори секој ден: Дали да станам или да го продолжам алармот? Дали треба да одговорам на мојот телефон или да оставам да ми испратат говорна пошта? Дали да ги купам тие чевли или да почекам додека не се продадат? Но, бидејќи тие се случуваат во нашата глава, нашите деца не сфаќаат што сѐ е потребно во донесувањето дури и мали одлуки. А тоа значи дека не моделираме како да дојдеме до добри избори. „Објаснувањето зошто ги правите му дозволува на вашето дете да го апсорбира вашиот процес на размислување“, вели Браун.

Чекор 3: Престанете да го штедите денот

Кога едно од нашите деца ќе ја заборави домашната задача, ние ја носиме на училиште. Кога занемаруваат да ја исчистат дневната соба, често им ги креваме играчките. Ако се расправаат со пријател за тоа кој ќе ја добие лулашката, ние може да интервенираме со стратегија. Добри намери, да, но не и одлично родителство. „Ако ги исправите нивните грешки и ги решавате нивните проблеми, децата никогаш нема да научат како сами да го прават тоа“, вели д-р Картер. Треба одвреме-навреме да ги трпат последиците. Тоа им овозможува да видат дека можат да сфатат како да ги поправат.

Чекор 4: Пријавете се како виновни

Да бидеме искрени: сите ние се обидуваме да не признаеме кога не сме се однесувале совршено. Кога неодамна ги возев децата на фудбал, некој ми свирна затоа што не го користев трепкачот. Наместо само да кажам: „Упс, заборавив да сигнализирам“, извикав: „Можете ли да верувате дека возачон се потпира со целата сила на свирката, како да сум го истуркала од патот? Мислам, сериозно!“

Два едноставни збора можат да ви помогнат да се претворите од негативен модел во позитивен: „Моја грешка.“ Задоцнивте да ги земете од часовите по пијано? „Моја грешка.“ Заборавивте да им го исплатите додатокот? „Моја грешка.“ Запоставивте да резервирате за вечер и не ве примиле на вашето омилено место? „Моја грешка.“ (Да, децата исто така ги слушаат разговорите со вашиот партнер.)

Без оглед на терминот што ќе го изберете за да ја прифатите одговорноста – „моја грешка“, „моја вина“, „извини“ – употребете го без да додадете квалификатор, вели семејниот терапевт Сузан Стифелман, авторка на „Родителство без борби за моќ“. „Јас бев виновна што ја изгубив ладнокрвноста и ви викав, но вие не ме слушавте“ – не значи дека се поставувате себеси како одговорни. „Вклучувајќи „но“ имплицира на некој друг и им дава на вашите деца образец за тоа како да ја префрлат вината“, вели Стифелман.

Чекор 5: Бидете тренер

Штом децата ќе почнат да ги препознаваат основите на одговорноста, можете да почнете да викате со покажување со прст, вели Џон Г. Милер, коавтор на „Одгледување одговорни деца“. Неговиот совет е едноставен: дајте му на секое дете втора шанса, и трета, па дури и четврта да не обвинува некој друг.

Автор: Вики Глембоцки

Извор